طرح توجیهی تهیه و ارزیابی اقتصادی طرح های گاوداری

چکیده وهدف

اکثر کتب موجود ارائه شده دربازار مربوط به ارزیابی طرح ها ، راجع به ارزیابی طرحهای صنعتی می باشد. یاکتب موجود درارتباط با تحلیل طرح های کشاورزی ترجمه متون خارجی بوده ونمونه طرحهای مورد بررسی با شرایط وقوانین مملکت سازگار نمی باشد. در این جزوه سعی شده است علاوه برآشنایی بانحوه ارزیابی طرحهای دامپروری یک طرح نمونه با سرفصلهای مورد نیاز تهیه ومورد ارزیابی قرار گیرد.

 هدف ازتهیه این مطلب آشنایی با روش محاسبه وتدوین طرحهای اجرایی گاوداری و بررسی سودآوری وغیر سودآور بودن طرح جهت اجرا می باشد. دراکثر فعالیتهای اقتصادی که به آینده ارتباط پیدا می نماید شناخت اثرات اجرای فعالیت در آینده اقتصادی فردی واجتماع از اهم ضروریات است. آشنایی کارشناسان دامپروری بانحوه تدوین طرحهای گاوداری علاوه بررفع مشکلاتشان در تهیه طرح پرورش گاوشیری وبرنامه ریزی برای آینده شغلی شان می توانند، به عنوان مدیر ومشاور در واحدهای گاوداری بخش خصوصی مشغول بکار شده ودر برنامه ریزی اقتصادی با صاحب واحد همکاری نمایند.

تعریف طرح:

طرح ایده یا پیشنهادی است که به صورت یک یا مجموعه ای از پروژه مطرح می شود.

پروژه متشکل از فعالیتهای منطقی ومرتبط به یکدیگر است که زیر نظر یک مدیریت وارگان اجرایی مشخص برای تامین هدف یا هدفهایی مشخص ، در چهار چوب برنامه زمانی وبودجه از پیش تعیین شده ای اجرا می گردد.

دوره زندگی پروژه: شامل بررسی ، تعریف ، طراحی ، نصب وراه اندازی وبهره برداری وارزشیابی می باشد.

جنبه های ارزیابی پروژه :

ارزیابی بازار

ارزیابی فنی

ارزیابی مالی

ارزیابی اقتصادی

سرفصلهای مورد نیاز طرحهای توجیهی جهت ارائه به بانکها برای دریافت تسهیلات به طور کامل دراین جزوه آمده  می باشد . البته بسته به نیاز در هر مقطع زمانی نیازهای دیگری وحتی نقشه های اجرایی طرحها به همراه طرح توجیهی ارائه می شود که در این کتابچه تاسیسات مورد نیاز براساس نظام دامداری  به عنوان ضمیمه ارائه شده است . که ما ازآن در محاسبات استفاده خواهیم نمود.

   مقدمه ای بر تهیه طرح توجیهی فنی اقتصادی

  تهیه طرح های توجیهی فنی- اقتصادی جهت احداث واحدهای تولیدی و بررسی نیازمندی ها، برآورد هزینه ها و پیش بینی درآمدها در سالیان متوالی از مقدمات و ضروریات اولیه اجرای طرح می باشد که نیازمند محاسبات دقیق و پیش بینی های مالی و اقتصادی مناسب می باشد. طرح توجیهی دارای چارچوب واصولی است که مجری باید قبل از هر اقدامی نسبت به تهیه آن اقدام نماید و جهت اخذ مجوز و یا تسهیلات به مراکز مربوطه ارائه نماید. جهت انجام مطالعات توجیهی یک طرح، چهار جنبه ارزیابی بازار، ارزیابی فنی، ارزیابی مالی و ارزیابی اقتصادی مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد.

در بخش ارزیابی بازار نیاز بازار به محصول و سهم آن بررسی شده که لازم است اطلاعات زیر جمع آوری و مورد استفاده قرار گیرد: روند مصرف گذشته و سطح مصرف فعلی، وضعیت عرضه، امکانات و محدودیت های تولید، وضعیت واردات و صادرات، وضعیت رقابت، ساختار هزینه، ثبات تقاضا، رفتار، انگیزش ها و نیاز های واقعی مصرف کننده، کانال های توزیع و سیاست های بازاریابی موجود و محدودیت های قانونی، اداری و فنی. در بخش ارزیابی فنی جنبه های تخصصی تولید و مباحث مربوط به نظام مانند ظرفیت طرح، محل اجراء، شرایط جوی و محلی، روش تولید، نیروی کار، ضوابط و قوانین ، نوع تکنولوژی مورد استفاده، منابع تامین انرژی و آب، نحوه تهیه مواد خوراکی، دارو و دیگر مواد اولیه مورد نیاز، ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز، ساختمان و تاسیسات مورد نیاز، حمل و نقل، زمانبندی و امکان سنجی پروژه و ... مورد بحث قرار می گیرد. در ارزیابی مالی، میزان سرمایه گذاری و نحوه تامین منابع مالی آنرا بررسی نموده و مشخص می کند که آیا این طرح بازده مورد انتظار سرمایه گذار را خواهد داشت یا خیر. پارامترهای میزان سرمایه و هزینه طرح، تامین مالی، هزینه سرمایه، میزان سودآوری، نقطه سر به سر، جریان نقدی، قابل ارزش بودن سرمایه گذاری و جریان ها و وضعیت مالی در این بخش مورد بررسی قرار می گیرند. ارزیابی اقتصادی به تجزیه و تحلیل هزینه و سود طرح از دید جامعه پرداخته و مسائلی مانند تاثیر طرح در خود کفایی، اشتغال و صرفه جویی را مورد بررسی قرار می دهد. نمونه ای از بخش های مختلف طرح توجیهی اقتصادی الف. اطلاعات اولیه طرح شامل مقدمه، عنوان طرح، مجری یا مسئول طرح (درخواست کننده)، مدیریت طرح، زمانبندی طرح، محل اجرای طرح، ضرورت انجام طرح(توجیه علمی، فنی، اقتصادی و ...)، موقعیت جغرافیایی محل اجرای طرح، نحوه اجرای طرح، نژاد، ظرفیت طرح و فازهای اجرا،شرایط جوی و اقلیمی محل اجرای طرح و کروکی آن، مساحت اراضی طرح، سوابق طرح، مجوزهای قانونی، وضعیت حقوقی طرح، وثایق و تضمین ها، شرایط خاص، تشریح طرح، نحوه تامین آب، نحوه تامین برق، نحوه تامین مواد اولیه، بازار فروش و نحوه عرضه فرآورده های تولیدی واشتغالزایی. ب. مبانی محاسبات شامل  نوع و نرخ تبدیل ارز، هزینه برق مصرفی، هزینه سالیانه بیمه هر راس، هزینه تعمیرات سالیانه ساختمانها و تاسیسات، هزینه تعمیر سالیانه ماشین آلات خارجی، هزینه سالیانه بیمه ساختمانها و تاسیسات و ماشین آلات و تجهیزات، نرخ سود تسهیلات ریالی سرمایه در گردش، نرخ سود تسهیلات ریالی سرمایه گذاری، نرخ سود تسهیلات (ارزی)،نرخ سود دوران مشارکت، طول دوران مشارکت، اصل وام، مدت بازپرداخت وام، نرخ کارمزد، سود کارمزد بازپرداختی، سرمایه در گردش مورد نیاز، هزینه های مقدماتی، مبانی مربوط به ترکیب گله. ج. سرمایه گذاری ثابت شامل زمین، تسطیح و محوطه سازی، ساختمانهای تولیدی و اداری، تاسیسات، ماشین آلات، تجهیزات، وسایط نقلیه، وسایل اداری و کارگاهی، ابزارآلات و وسایل فنی و آزمایشگاهی، هزینه های داخلی، خرید شتردام های مولد، هزینه های قبل از بهره برداری، هزینه های پیش بینی نشده و دارائی نامشهود. د- هزینه های جاری تولید شامل حقوق و دستمزد مستقیم و غیر مستقیم (هزینه پرسنلی)، آب، سوخت و برق، ارتباطات، بیمه، تعمیرات ساختمانها، تاسیسات، تجهیزات، وسایط نقلیه، اثاثیه اداری و کارگاهی، تعمیر ماشین آلات، بیمه ساختمانها و تاسیسات و تجهیزات، استهلاک، لباس وکفش کار، هزینه فروش، هزینه های پیش بینی نشده و متفرقه. و- تولیدات و درآمدها  ه. برآورد های اقتصادی و مالی 1. پیش بینی حساب سود و زیان با توجه به پیش بینی های انجام شده در ارتباط با هزینه های مختلف طرح و تولید و نیز برآورد میزان تولید و درآمد حاصل از فروش محصولات حسابهای عملکرد و سود و زیان واحد تولیدی محاسبه و در جداول پیش بینی حساب سود و زیان منعکس می گردد. این جدول اطلاعات زیر را منعکس می نماید: درآمد نقدی، هزینه های جاری، مازاد نقدی عملیات، استهلاک، تغییر در ارزش موجودی دام، سود(زیان) نا ویژه، هزینه مالی (بانکی)، سود تسهیلات و سود(زیان) ویژه. 2. نرخ بازدهی داخلی طرح نرخ بازده داخلی، نرخ تنزیلی است که در آن ارزش فعلی جریان نقدینه های وارده، برابر با ارزش فعلی نقدینه های خارج شده است. به عبارت دیگر نرخی است که در آن ارزش فعلی دریافتها از یک پروژه، برابر با ارزش فعلی سرمایه گذاری است و ارزش فعلی خالص برابر با صفر می باشد. 3. پیش بینی ترازنامه با استفاده از پیش بینی برآورد هزینه های سرمایه گذاری طرح، صورتحساب عملکرد و سود و زیان و گردش جریان وجوه نقدی، جدول پیش بینی ترازنامه تنظیم می شود که در آن بر اساس پیش بینی های انجام شده در مورد هزینه های ثابت و سرمایه در گردش مورد نیاز، وضعیت دارایی ها و بدی های طرح در سال های قبل از بهره برداری و بعد از آن مشخص می شود. درجدول ترازنامه مقادیر دارایی ها شامل دارایی جاری، خالص دارایی ثابت، سایر دارایی، جمع دارایی ها و بدهی های جاری، بدهی های بلند مدت وحقوق صاحبان سهام در طی سال های مختلف منعکس می گردد. (فرم های مربوط به تهیه طرح توجیهی و نمونه های طرح در نرم افزار مربوطه ارائه شده است.) 4. دوره بازگشت سرمایه که عبارت است از مدت زمان کسب سرمایه اولیه پروژه از محل عایدات آن.

ظرفیت طرح:

ظرفیت طرح ممکن است در یک واحد صنعتی بر اساس میزان خط تولید سنجیده شود و در یک واحد گاوداری بر اساس میزان دام مولدی که قابل نگهداری می باشد سنجیده شود.

ظرفیت را به دو نوع ظرفیت اسمی و ظرفیت واقعی تقسیم می نماییم.

در تصمیم گیری جهت مشخص شدن ظرفیت طرح , به عوامل ذیل باید توجه داشت.

ظرفیت در ارتباط با بازار:

تقاضای بازار مهمترین عامل موثر در تعیین ظرفیت است.

ظرفیت در ارتباط با توزیع جغرافیایی بازار و محل اجرای طرح.

توجه به مرکزیت و تعداد واحدهای موجود دیگر در منطقه.

ظرفیت در ارتباط با عوامل فنی.

ظرفیت طرح و ارتباط با آن با مالی طرح.

ظرفیت طرح در ارتباط با تجزیه و تحلیل نقطه سر به سر:

هدف از تجزیه و تحلیل نقطه , سر به سر , تعیین سطح تولید در زمانی است که در آمد کل برابر هزینه کل گردد.

هزینه کل ترکیبی از هزینه های ثابت و متغیر می باشد.

هزینه های ثابت , هزینه هایی هستند که با تغییر سطح تولید ( حداکثر تا طرفیت اسمی ) تقریبا ثابت می مانند و هزینه های متغیر هزینه هایی هستند که با تغییر سطح تولید , تغییر می کنند.

اگر مقدار تولید را با q, قیمت فروش هر واحد محصول را با p , کل هزینه های ثابت در طی یک دوره را باf و هزینه های متغیر به ازاء واحد محصول را با v نشان دهیم , p q می     تواند معرف در آمد کل و f+qv معرف هزینه کل باشد و چون نقطه سر به سر هزینه کل و در آمد کل برابر است در نتیجه داریم.

Qp = f+qv            q = f/p-v

نمودار ذیل نشان دهنده نقطه سر به سردر حالتی است که تغییرات درآمد وهزینه نسبت به مقدار تولید خطی باشد.

(نمودار ها در فایل اصلی قابل مشاهده است)

مقدار سود یا ضرر بوسیله رابطه N = QP – F – QV تعیین می شود که چنانچه N مثبت باشد نشان دهنده سود وچنانچه منفی باشد نشان دهنده ضرر است.

از آنجائیکه ظرفیت طرح برروند تغییرات درآمد وهزینه نسبت به مقدار تولید موثر می باشد ، در نتیجه برحسب اینکه طرح از نظر ظرفیت ، در مقیاس کوچک ، متوسط یا بزرگ اجرا شود نقطه سربسر درآن متفاوت خواهد بود.

هر تقاضایی می تواند توسط یک یا چند واحد تولیدی به اندازه های ختلف (مقیاس تولید/ ظرفیت ) تامین شود که هریک از واحدها دارای حداکثر ظرفیت تعریف شده هستند. تصمیمی که در این مرحله گرفته می شود ، نه تنها به تکنولوژی مورد استفاده مربوط می شود بلکه به تولید متمرکز یک واحد بزرگ یا تعداد زیادی واحدهای کوچک مربوط می شود. دراین هنگام مدیریت واحد باید علاوه بردر نظر گرفتن هزینه های تولید وتوزیع ، اثرات جنین تصمیمی را روی بازار درحال رقابت ، ساختار تشکیلاتی ، سیستم مدیریت ومیزان انعطاف پذیری تولید که بتواند تطابق موثری با تغییرات آینده ومحیط داشته باشد، در نظر بگیرد. اینگونه برنامه در بسیاری از اوقات اثر بسیار زیادی برتصمیم نهایی جنبه های کمی وتکنولوژی مسئله خواهد داشت.

دراین رابطه باید توجه نمود که درطرح پیشنهادی ، ظرفیت گاوداری باید از نظر اقتصادی کاملا روشن باشد وسرمایه گذاری بدون اینکه وارد خطر شود، نرخ برگشت قانع کننده ای  را برای سرمایه گذار فراهم آورد.

افزایش ظرفیت گاوداری اگرچه همراه با سرمایه گذاری بیشتر است ، ولی نتیجه آن کاهش هزینه برای هر واحد محصول تولیدی می باشد. این کاهش هزینه مربوط به سرشکن شدن هزینه های ثابت برروی تولید محصولات تولیدی است. برخی هزینه های متغییر نیز درواحد گاوداری بزرگ کاهش می یابد. از قبیل هزینه خرید وحمل مواد اولیه در حجم زیاد مانند علوفه.

از طرف دیگر هرچه از گاوداریهایی با اندازه بزرگتر استفاده کنیم جایگزین کردن سرمایه وتکنولوژی به جای انسان ، بازدهی بهتری بدست می دهد که باعث کاهش هزینه تولید می گردد. این درمورد کارخانجات تولیدی کاملا صادق است.

این موارد را برای سه واحد اندازه کوچک A متوسط B  و بزرگ C  در نمودار نشان  می دهیم .