طرح توجیه فنی، مالی، اقتصادی خوراک دام و طیور

خلاصه طرح 

مقدمه :

آشنایی با نیازهای غذایی دام

در پی افزایش نقش تغذیه در اقتصاد دامپروری، از اواسط قرن اخیر تاکنون، شناسایی ارزش مواد

غذایی و مواد خوراکی و تعیین احتیاجات غذایی حیوانات (مزرعهای) توجه متخصصین، بخصوص

علوم دامی را به خود معطوف داشته و تحقیقات بیشماری در این مدت انجام گرفته است .

مراتع مهمترین بخش از منابع تجدید شوندۀ کشور است که به دلیل پایین بودن هزینه تأمین علوفه

از آنها در مقایسه با هزینه تولید علوفه از طریق کشت آبی فشار زیادی بر آن وارد می شود.

در شرایط معمولی به طور متوسط 21/4  میلیون تن علوفه خشک در مراتع تولید می شود که 50

درصد آن معادل 10/ 7 میلیون تن در تغذیه دام به مصرف می رسد و 50 درصد باقیمانده آن

جهت ادامه حیات مراتع وحفظ آن باقی میماند

این مقدار حدود 60 میلیون واحد دامی را تعلیف میکند؛ حال آنکه طبق آمار، جمعیت دام کشور

رقمی در حدود 107 میلیون واحد دامی است که تقریباً دو برابر ظرفیت مراتع کشور را تشکیل

میدهد. این مسأله سبب چرای بیش از حد مراتع کشور را به دنبال دارد. پس بهبود کیفی دام از

طریق افزایش کمی و کیفی علوفه (مرتعی و غیرمرتعی) امری اجتناب ناپذیر است.

بنابراین با توجه به افزایش تعداد دام در مراتع و پایین بودن ظرفیت تولیدی آنها نیاز به استفاده از

منابع غذایی غیر مرتعی ضروری به نظر می رسد. به منظور رسیدن به هدف فوق و با ارتقای دانش

و فن تولید خوراک دام می توان درصد زیادی از بقایای کشاورزی را بازیافت و در قالب خوراک دام

به چرخه تولید باز گرداند.

اصولاً باید توجه داشت که استفاده از یک نوع ماده غذایی به تنهایی نمی تواند تمام احتیاجات دام

را برطرف کند، چون از طرفی حجم شکمبه ودستگاه گوارش حیوان محدود است واز طرف دیگر

شرکت شهرکهای صنعتی استان خوزستان

بدن حیوان به مجموعه ای از مواد غذایی احتیاج دارد. این مجموعه مواد

غذایی را جیره غذایی می نامند که باید برحسب احتیاجات نگهداری واحتیاجات تولید حیوان ونوع

مواد غذایی وبا توجه به جنبه های مالی آن تهیه و تنظیم گردد .

باید توجه داشت که برخی از مواد غذایی برای دسته ای از دامها می تواند غذایی کامل باشد،

درصورتی که برای گروهی دیگر این طورنیست. مثلاً شیر برای گوساله شیرخوار غذای کاملی است

ولی ازیک سن معین به بعد این غذا به تنهایی نمی تواند تمام احتیاجات حیوان را برآورده سازدویا

میش ها دردوره بارداری به مواد غذایی بیشتری احتیاج دارند. غذای نامناسب وناکافی اثرات

نامطلوب روی میش ها و بره ها می گذارد، زیرا احتیاجات غذایی جنین ازطریق غذای مادر تامین

می گردد وکمبود مواد غذایی مخصوصاً دراواخر دوره آبستنی موجب تولید بره های لاغر وضعیف

می گردد وخوراک مناسب باعث رشد سریع بره ها یا گوساله ها می شود.همچنین درپرواربندی،

دامها احتیاج به غذاهای متراکم و مقوی دارند تا اضافه وزن آنها مقرون به صرفه اقتصادی باشد.

برای حداکثر تولید شیر ، تغذیه دامها با علوفه وکنسانتره به همراه یکدیگر لازم بوده و

مکمل هم عمل می کنند .

به طور کلی برای تامین نیازهای غذایی دام ها باید احتیاجات آنها را درمراحل مختلف زندگی مثل

مرحله خشک بودن، مراحل مختلف آبستنی، مرحله شیرواری، مرحله شیرخوارگیبره ها وگوساله ها

تامین نمود.

به نظر می رسد که درکشورما تولید یک لیتر شیر از علوفه، گران تر از تولید یک لیتر شیر با

کنسانتره باشد، زیرا انرژی علوفه کمتر ازغلات است و ازطرفی کیفیت علوفه درکشور پایین است.

البته باید توجه داشت که تولید شیر به عوامل مختلفی بستگی داردکه مدیریت تغذیه قسمتی ازاین

عوامل است .

امروزه درعمل ثابت شده است پروا ربندی دام با استفاده ازمواد کنسانتره،

سود بیشتری را نسبت به چرا بردن دام نصیب دامداران می کند .

دامدران عزیز می دانند که علوفه های خشبی مخصوصاً آن دسته که دارای فیبر بیشتری هستند ،

به دلیل قابلیت هضم کمتر، مدت زمان بیشتری درشکمبه مانده و برروی مقدار تولید شیر یا گوشت

اثر منفی می گذارند ومقدار تولید را کاهش می دهند. هر چند که برای تولید شیر با کیفیت مناسب

وحفظ سلامتی دام بایستی ازعلوفه های خشبی نیز درجیره روزانه دام استفاده کرد، اما کنسانتره،

درمقایسه با علوفه خشبی ازقابلیت هضم بسیار بالایی برخوردار است ودرجایی که کمیت و کیفیت

علوفه های خشبی درحد پایین است برای تولید بیشتر وداشتن دام سالمتر، مصرف کنسانتره دامی

امری ضروری می باشد .

انواع جیره غذایی

به طوراجمال به مجموعه مواد غذایی که یک حیوان درطول یک شبانه روز کامل دریافت می کند

جیره اطلاق می شود. به طور عمومی جیره ها برسه نوع پایه ریزی می گردند که بسته به نوع و

جنس و... دامها متغیر است .

*جیره نگهداری: اگر حیوانی هیچ نوع تولید وافزایش یا کاهش وزنی نداشته باشد ، جیره آن

براساس نیاز روزانه حیوان تعیین می گردد که به آن جیره نگهداری گفته می شود.

*جیره آبستنی: چنان که از عنوان آن مشخص است این جیره برای دامهای ماده آبستن درنظر

گرفته می شود که برحسب اینکه درچه ماهی از حاملگی هستند جیره آنها تنظیم می شود.

*جیره تولید: این جیره نیز بر اساس تولیدات دام(شیر، گوشت ، پشم و...)تنظیم می گردد.

اصول تهیه جیره متعادل یا کنسانتره

درتهیه جیره های غذایی دام باید نکات زیر رعایت شود :

جیره متعادل باآگاهی ازمیزان احتیاجات دام و ترکیب مواد مغذی تشکیل

دهنده آن تهیه می گردد .

جیره متعادل به مقدار کافی انرژی وپروتئین مورد نیاز دام را تامین می کند .

جیره متعادل خوش خوراک ودارای قابلیت هضم بسیار بالا می باشد .

جیره متعادل دارای کلیه عناصر معدنی و ویتامین های مورد احتیاج دام به میزان مورد نیاز می

باشد .

جیره متعادل عاری ازعناصر مضر و مواد سمی برای بدن دام می باشد .

قیمت تمام شده جیره متعادل از نظر اقتصادی قابل برگشت بوده، به عبارت دیگر قیمت جیره از

قیمت موادی که دام تولید می کند، کمتر بوده و سود کافی را برای دامدار عاید می کند.

جیره متعادل یا کنسانتره، مطابق اصول بهداشتی تهیه شده و به سلامت دام خللی وارد نکرده

وبویژه طعم و بوی شیر وگوشت رانامطلوب نمی سازد .

برای رسیدن به ظرفیت تولیدی دامها، بخصوص دامهای اصیل وپرمحصول ، استفاده از علوفه ای که

بتواند جوابگوی نیاز های دام باشد، بشدت موثر می باشد، بطوری که حتی دامدارانی که شناخت

کافی ازمسائل تغذیه دام ندارند، کاملاً این نیاز را درک نموده واکثراً با کنجکاوی فراوان درصدد

کشف علل موفقیت دامدارانی هستند که درزمینه تولیدات دامی موفق بوده و توانسته اند با تغذیه

صحیح دام به حداکثر بهره وری دست یابند .

مواد مغذی موجود درکنسانتره واهمیت آن درتامین سلامتی دام

کربوهیدرات ها یا مواد قندی انرژی زا: موادی هستند که انرژی مورد نیاز دام را تامین کرده واین

انرژی صرف تامین فعالیت های حیاتی مختلف بدن دام می شود. کربوهیدرات ها اولین و مهمترین

ماده مغذی برای دام هستند . مثلاً دام برای تولید شیر ، گوشت ، حرکت ، خوردن و سایر فعالیت

های روزانه به انرژی نیاز دارد . موادی مثل غلات، ملاس و تفاله چغندر

قند دارای انرژی زیاد هستند .

پروتئین ها: پروتئین درشکل گیری عضلات و تولید شیر اهمیت بسیاری دارد وکمبود آن موجب

کاهش رشد، تولید ، اختلال درسلامت دام وتولید مثل دام می گردد. موادی مثل کنجاله تخم پنبه

وکنجاله سویا دارای پروتئین زیادی می باشند .

چربی ها : اکثر مواد غذایی ، دارای مقداری چربی هستند. چربی نیز درتامین انرژی بدن دام نقش

حیاتی دارد وبعضی ازویتامین ها مثل ویتامین K ، A، Dو E نیز توسط چربی ها به بدن دام

منتقل می شوند .

مواد معدنی: این مواد نقش مهمی درتغذیه دام دارند. مواد معدنی درساختمان اسکلت بدن دام

ودرترکیب تولیدات دام مانند: شیر، گوشت و غیره به کار می روند. مهمترین عناصر مورد نیاز دام

شامل: کلسیم ، فسفر، منیزیم، سدیم،کلر، گوگرد، منگنز، روی، ید و آهن بوده که کمبود هریک

ازآنها موجب کاهش رشد، تولید وباروری دام می گردد .