ﻓﺼﻞ اول
ﻛﻠﻴﺎت
ﻓﺼﻞ اول ﻛﻠﻴﺎت
ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﺮان ﻳﻜﻲ از اوﻟﻴﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎی دﻧﻴﺎﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻛﺸﺎورزی و ﺗﻤﺪن ﺷﺮوع ﺷﺪه و اﻧﺴﺎن
اوﻟﻴﻪ ﺑﺮای ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر در ﻓﻼت اﻳﺮان ﺑﻪ ﻛﺸﺖ و زرع و ﭘﺮورش دام دﺳﺖ زده اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد
ﻛﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت آرﻳﺎﻳﻲ ﻫﺎﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﺸﻬﻮر ﭼﻮﭘﺎﻧﻲ و در ﺟﺴﺘﺠﻮی ﭼﺮاﮔﺎه ﻫﺎی ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ
ﻣﻬﺎﺟﺮﺗﻲ دﻫﻘﺎﻧﻲ و در ﺟﺴﺘﺠﻮی زﻣﻴﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺮای ﻛﺸﺎورزی ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺣﻔﺎری ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻃﺮاف ﻛﺎﺷﺎن ﺑﻪ
ﻋﻤﻞ آﻣﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ در ﺷﺶ ﻫﺰار ﺳﺎل ﭘﻴﺶ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﺘﻤﺪن ﺑﻮده و ﺳﻴﺴﺘﻢ زراﻋﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ای
داﺷﺘﻪ اﻧﺪ. در ﺣﻔﺎری ﻫﺎی ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﺮان ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ در ﺣﺪود 3300 ﺳﺎل ﭘﻴﺶ از ﻣﻴﻼد ﻣﺴﻴﺢ
درﺧﺖ را در ری – ﻛﺎﺷﺎن و داﻣﻐﺎن ﺑﻪ ﻃﺮز ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻣﻲ ﻛﺮده اﻧﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در آن زﻣﺎن از ﻟﺤﺎظ
ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﻲ ﻣﻴﺎن ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﺮان راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮده اﺳﺖ
درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ ﻳﻜﻲ از ﻣﻘﺪس ﺗﺮﻳﻦ و ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮﻳﻦ درﺧﺘﺎن ﻣﻴﻮه ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺮای اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﭘﻴﺪاﻳﺶ درﺧﺖ
ﺧﺮﻣﺎ در ﺟﻬﺎن از دوران دوم زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ آﻏﺎز ﺷﺪه اﻣﺎ زﻣﺎن ﭘﻲ ﺑﺮدن اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ارزش ﻏﺬاﺋﻲ ﺧﺮﻣﺎ و ﻛﺎﺷﺖ
درﺧﺖ آن ﺑﻪ ﺷﺶ ﻫﺰار ﺳﺎل ﭘﻴﺶ از ﻣﻴﻼد ﻣﻲ رﺳﺪ. ﻣﺒﺪاء اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﮔﻴﺎه ﺑﺪرﺳﺘﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ. ﺑﻌﻀﻲ از
داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﺒﺪاء اﺻﻠﻲ آن را درآﺳﻴﺎ و ﻛﺮاﻧﻪ ﻫﺎی ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس و ﮔﺮوﻫﻲ دﻳﮕﺮ زﻳﺴﺖ ﮔﺎه اﺻﻠﻲ ﺧﺮﻣﺎ را
ﺷﻤﺎل آﻓﺮﻳﻘﺎ ﻳﺎ ﺷﺒﻪ ﻗﺎره ﻫﻨﺪ ﻣﻲ داﻧﻨﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺪﻣﺖ ﻛﺸﺖ ﻧﺨﻞ ﺧﺮﻣﺎ در اﻳﺮان ﺑﻪ
ﺑﻴﺶ از ﺷﺶ ﻫﺰار ﺳﺎل ﻣﻲ رﺳﺪ. در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺧﺮﻣﺎ در ﻫﺮ ﭘﻨﺞ ﻗﺎره دﻧﻴﺎ و در ﺑﻴﺶ از 30 ﻛﺸﻮر ﻛﺸﺖ و
ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
در ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺳﺎل 1950 ﻣﻴﻼدی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺮﻣﺎ ﻛﻪ در ﻛﺸﻮر ﺗﻮﻧﺲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﻣﻨﺸﺎء ﺧﺮﻣﺎ را
ﺧﻮدرو داﻧﺴﺘﻪ و اوﻟﻴﻦ ﻣﺤﻞ ﭘﻴﺮاﻳﺶ آن را ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ و ﺧﻮزﺳﺘﺎن ذﻛﺮ ﻛﺮده ﻛﻪ از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل آﻓﺮﻳﻘﺎ و
ﻫﻨﺪ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺧﻴﺮ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﺮ اﺳﺖ زﻳﺮا در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻴﺶ از 50 درﺻﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻞ ﺧﺮﻣﺎی ﺟﻬﺎن در اﻳﻦ
دو ﻛﺸﻮر (ﻳﻌﻨﻲ اﻳﺮان و ﻋﺮاق) ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﭘﻴﺪاﻳﺶ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ در ﺟﻬﺎن از دوران دوم زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ،
دوره ﺗﺮﻳﺎﺳﻪ وژوراﺳﻴﻚ آﻏﺎز ﻣﻲ ﺷﻮد اﻣﺎ زﻣﺎن ﭘﻲ ﺑﺮدن اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ارزش ﻏﺬاﻳﻲ ﺧﺮﻣﺎ و ﻏﺮس اﻳﻦ درﺧﺖ ﺑﻪ
ﻫﺰار ﺳﺎل ﭘﻴﺶ از ﻣﻴﻼد ﻣﺴﻴﺢ ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد. ﻋﺪه ای از ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﺸﻨﺎﺳﺎن ﭘﺲ از ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﻔﺼﻞ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ
اﺣﺪاث ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن ﻫﺎ را ﺑﻪ 5000 ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﻧﺴﺒﺖ داده اﻧﺪ زﻳﺮا ﻧﺎﻣﻲ از آن ﺑﺮ ﻟﻮﺣﻪ ﻫﺎی ﮔﻠﻲ50 ﺳﺪه ﭘﻴﺶ
ﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ.
اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﺷﺶ ﻫﺰار ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺸﺖ ﻧﺨﻞ در اﻳﺮان در ﻧﺰدﻳﻜﻲ
ﺷﻮش ﻗﺪﻳﻢ، در زﻣﺎن ﺗﻤﺪن ﻋﻴﻼﻣﻲ ﻫﺎ رواج داﺷﺘﻪ و ﺧﺮﻣﺎی آن ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ.
در زﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ﻧﺨﻞ ﺧﺮﻣﺎ در ﻧﻮاﺣﻲ ﺟﻨﻮﺑﻲ اﻳﺮان ﻓﺮاوان ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ در آﺛﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن دوره از
ﺧﺮﻣﺎ ﺳﺨﻦ رﻓﺘﻪ و ﻣﻮﺳﻲ ﺑﻦ اﻟﻌﻴﺴﻲ اﻟﻜﺴﺮوی ﻧﻴﺰ در ﺷﺮح ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺟﺸﻦ ﻧﻮروز از ﻧﺨﻞ ﺧﺮﻣﺎ ﻳﺎد ﻛﺮده
اﺳﺖ. ﻧﺨﻞ ﺧﺮﻣﺎی ﭘﺎرﺳﻲ از ﻟﺤﺎظ ﺟﻨﺲ ﺑﻬﺘﺮ و ﻋﺎﻟﻴﺘﺮ از ﻧﺨﻞ آراﻣﻲ (ﻋﺮاﻗﻲ) ﺷﻤﺮده ﺷﺪه، ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ در
ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺧﺴﺮو اول اﻧﻮﺷﻴﺮوان آﻣﺪه اﺳﺖ: از ﻫﺮ ﭼﻬﺎر درﺧﺖ ﭘﺎرﺳﻲ ﻳﻚ درﻫﻢ و از ﻫﺮ ﺷﺶ درﺧﺖ
ﺧﺮﻣﺎی ﻋﺮاﻗﻲ ﻫﻤﺎن ﻣﺒﻠﻎ ﺧﺮاج اﺧﺬ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ
در ﻣﻘﺪﻣﻪ اﻳﻦ ﮔﺰارش ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ در زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﭘﺮاﻛﻨﺶ ﺧﺮﻣﺎ ﻛﻪ از ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻮرد
ﺑﺮرﺳﻲ در اﻳﻦ ﮔﺰارش ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲ ﭘﺮدازﻳﻢ.
ﺧﺮﻣﺎ، Phoneix dactylifera، ﮔﻴﺎﻫﻲ اﺳﺖ از ﺟﻨﺲ ﻓﻮﻧﻴﻜﺲ ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﺎﻟﻤﺎﺳﻪ ﻳﺎ ﻧﺨﻞ. ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎی
ﺟﻨﺲ ﻓﻮﻧﻴﻜﺲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻴﺎه زﻳﻨﺘﻲ در درون ﻳﺎ ﺑﻴﺮون ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﭘﺮورش داده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻮﻧﻪ ای ﻛﻪ
ﻣﻴﻮه آن ﻣﺼﺮف ﺧﻮراﻛﻲ دارد ﻫﻤﺎن ﺧﺮﻣﺎی ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﺳﺖ. اﻳﻦ ﮔﻴﺎه ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻴﻮه ﻫﺎی ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻴﺮﻳﻦ
و ﺧﻮﺷﻤﺰه اش در ﺑﺴﻴﺎری از ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن ﻛﺎﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻋﺮاق ﻫﻤﻮاره ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه ﺧﺮﻣﺎ در
ﺟﻬﺎن ﺑﻮده و ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ 600 ﻫﺰار ﺗﻦ ﺧﺮﻣﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. ﺑﺼﺮه ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ارﻗﺎم ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺮﻏﻮب ﺧﺮﻣﺎ
ﺷﻬﺮت ﺟﻬﺎﻧﻲ دارد. ﺟﻨﺲ ﻓﻮﻧﻴﻜﺲ در اﻳﺮان ﺗﻨﻬﺎ دارای ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﺧﺮﻣﺎی ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻳﺎ ﺧﻮراﻛﻲ
اﺳﺖ. اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴﻴﺮی ﺟﻨﻮب اﻳﺮان ﻛﺎﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و دارای ﻓﺮم ﻫﺎی اﺻﻼح ﺷﺪه ﺑﺴﻴﺎری
اﺳﺖ. در ﺿﻤﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ و ﻓﺮم ﻫﺎی زﻳﻨﺘﻲ ﭼﻨﺪی ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ ﺟﻨﺲ ﺑﻪ اﻳﺮان وارد ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﻌﺮوف ﺗﺮﻳﻦ و
ﭘﺮﻃﺮﻓﺪارﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﺧﺮﻣﺎ در اﻳﺮان ﺧﺮﻣﺎی ﻣﻀﺎﻓﺘﻲ ﺑﻢ اﺳﺖ. از زﻣﺮه ﺳﺎﻳﺮ وارﻳﺘﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ
ﻣﺘﺪاول ﺗﺮﻧﺪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ وارﻳﺘﻪ ﻫﺎی »ﻫﻴﺎﻧﻲ«، »ﺧﺪر اوﺑﻲ«، »ﺧﺴﺘﺎوی«، »ﻣﻜﺘﻮم«، »ﺳﻌﻴﺪی«، »اﻣﻴﺮ ﺣﺎﺟﻲ«،
»ﺑﺮﻫﻲ«، »زﻫﺪی« و... اﺷﺎره ﻛﺮد. ﮔﻴﺎه ﺧﺮﻣﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از وارﻳﺘﻪ آن ﻧﻮﻋﻲ ﻧﺨﻞ راﺳﺖ ﻗﺎﻣﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ارﺗﻔﺎع
آن ﺑﻪ 30 _ 36 ﻣﺘﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ. ﺗﻨﻪ ﺧﺮﻣﺎ از ﺑﻘﺎﻳﺎی ﺑﻪ ﺟﺎﻣﺎﻧﺪه از ﻏﻼف ﺑﺮگ ﻫﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ. ﺑﺮگ ﻫﺎی
ﺧﺮﻣﺎ ﭘﺮﻣﺎﻧﻨﺪ، ﺑﺰرگ و ﺑﻪ ﻃﻮل ﺷﺶ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ. ﻫﺮ ﺑﺮگ از درون ﻏﻼﻓﻲ ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺒﻜﻪ ای
از ﻓﻴﺒﺮﻫﺎ اﺣﺎﻃﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﮔﻞ ﻫﺎی ﻛﻮﭼﻚ و ﻣﻌﻄﺮ آن روی دو ﮔﻴﺎه ﻧﺮ و ﻣﺎده ﭘﺪﻳﺪار ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. ﮔﻞ ﻫﺎی
ﻣﺎده ﺳﻔﻴﺪ و ﮔﻞ ﻫﺎی ﻧﺮ ﺷﻴﺮی رﻧﮓ و ﭼﺮﻣﻲ اﻧﺪ. ﻫﺮ ﺧﻮﺷﻪ ﺑﺰرگ ﮔﻞ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺣﺎوی 6000 _ 10000
ﮔﻞ ﺑﺎﺷﺪ.
ﻣﻴﻮه ﺧﺮﻣﺎ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﺷﻜﻞ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺘﻲ ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮه ای ﺗﻴﺮه ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻗﺮﻣﺰ ﻳﺎ زرد _ ﻗﻬﻮه ای اﺳﺖ. ﭘﻮﺳﺖ
ﻣﻴﻮه ﭘﺲ از رﺳﻴﺪه ﺷﺪن ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎزک و ﻟﻄﻴﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﮔﻮﺷﺖ آن ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻴﺮﻳﻦ و ﺣﺎوی ﻳﻚ ﻫﺴﺘﻪ
ﻣﻨﻔﺮد و ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ. در اﻃﺮاف درﺧﺖ 6 _ 16 ﺳﺎﻟﻪ ﭘﺎﺟﻮش ﻫﺎی ﺑﻲ ﺷﻤﺎری وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان
ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﻫﺮ ﻳﻚ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ، اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻜﺜﻴﺮ ﮔﻴﺎه ﺧﺮﻣﺎ ﻛﺮد. ﮔﻴﺎه ﺧﺮﻣﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎدی ﮔﺮده ﺗﻮﻟﻴﺪ
ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎد ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﺴﺎﻓﺖ زﻳﺎدی را ﻃﻲ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻨﺪ. در ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن ﻫﺎ ﻫﺮ درﺧﺖ ﻧﺮ
ﺑﺮای ﺑﺎرور ﺳﺎﺧﺘﻦ و ﮔﺮده اﻓﺸﺎﻧﻲ48-50درﺧﺖ ﻣﺎده ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. اﻣﺮوزه در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺤﺪودی
از آﺳﻴﺎ و آﻓﺮﻳﻘﺎ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴﺎ ﺑﺮای ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﮔﺮده اﻓﺸﺎﻧﻲ، از ﮔﺮده اﻓﺸﺎﻧﻲ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ اﺳﺘﻔﺎده
ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. اﻣﺎ در ﮔﺮده اﻓﺸﺎﻧﻲ ﺳﻨﺘﻲ ﺧﻮﺷﻪ ﮔﻞ ﻫﺎی ﻧﺮ ﺷﻜﻔﺘﻪ ﺷﺪه را ﺑﻪ ﻃﻮر واروﻧﻪ روی ﺧﻮﺷﻪ ﻫﺎی ﻣﺎده
ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻃﻨﺎب ﻳﺎ ﻧﺦ ﻗﻴﻄﺎﻧﻲ آن را ﻣﺤﻜﻢ ﻣﻲ ﺑﻨﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ رﺷﺪ ﺧﻮﺷﻪ و آوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪن آن،
ﺧﻮﺷﻪ ﻧﺮ ﺳﺮ ﺟﺎﻳﺶ ﺑﻤﺎﻧﺪ. در ﻣﻮاردی ﻧﻴﺰ ﮔﺮده ﻫﺎ را ﺧﺸﻚ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺪت 6 ﻣﺎه در ﺷﺮاﻳﻂ دﻣﺎﻳﻲ
ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﮕﻬﺪاری ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. ﻣﻴﻮه ﺧﺮﻣﺎ را ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﺎزه ﻣﺼﺮف ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ از آن در ﺗﻬﻴﻪ ﺧﻮراﻛﻲ ﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ
ﻛﻴﻚ، ﻛﻠﻮﭼﻪ، اﻧﻮاع ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ، ﻧﺎن ﺧﺮﻣﺎﻳﻲ، ﭘﻮدﻳﻨﮓ، ﺑﺴﺘﻨﻲ، ﻣﺮﺑﺎ، ژﻟﻪ، ﺷﺮﺑﺖ، ﺷﻴﺮه، ﺳﺮﻛﻪ و اﻟﻜﻞ اﺳﺘﻔﺎده
ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. از ﺑﻘﺎﻳﺎی دور رﻳﺨﺘﻨﻲ ﻣﻴﻮه ﻧﻴﺰ در ﺗﻬﻴﻪ ﻏﺬای دام و ﻃﻴﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. در ﻏﻨﺎ و ﺳﺎﺣﻞ ﻋﺎج از
ﺷﻴﺮه ﺧﺮﻣﺎ، ﻣﻼس و اﻟﻜﻞ اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. 100 ﮔﺮم ﻣﻴﻮه ﺗﺎزه ﺧﺮﻣﺎ دارای 142 ﻛﺎﻟﺮی اﻧﺮژی اﺳﺖ ﺑﻪ
ﻋﻼوه ﺣﺎوی ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪرات، ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ، ﻛﻠﺴﻴﻢ، ﻓﺴﻔﺮ، آﻫﻦ و... ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ. از ﭘﻮدر ﻫﺴﺘﻪ
ﺧﺮﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺮای ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺟﻮﺟﻪ ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻫﺴﺘﻪ ﺧﺮﻣﺎ دارای ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎدی ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ، ﭼﺮﺑﻲ،
ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪرات، اﺳﺘﺮول و اﺳﺘﺮون اﺳﺖ. از روﻏﻦ ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﺴﺘﻪ در ﺻﺎﺑﻮن ﺳﺎزی و ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت
آراﻳﺸﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﻛﺸﻮرﻫﺎی اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ و اﺳﭙﺎﻧﻴﺎ از ﺑﺮ گ ﻫﺎی ﺧﺮﻣﺎ در اﻧﺠﺎم آﻳﻴﻦ ﻫﺎی ﻣﺬﻫﺒﻲ اﺳﺘﻔﺎده
ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﺷﻤﺎل آﻓﺮﻳﻘﺎ ﻧﻴﺰ از ﺑﺮگ ﻫﺎ ﺑﺮای ﺳﺎﺧﺖ ﻛﻠﺒﻪ، آﻟﻮﻧﻚ، ﺳﺒﺪ، ﭘﺮده، ﺑﺎدﺑﺰن و وﺳﺎﻳﻠﻲ از اﻳﻦ دﺳﺖ
ﺑﻬﺮه ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ. دﻣﺒﺮگ ﻫﺎی ﭼﻮﺑﻲ ﺧﺮﻣﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﻠﻮﻟﺰ اﺳﺖ و در ﺿﻤﻦ از آن در ﺳﺎﺧﺖ ﺟﺎرو، ﻋﺼﺎ، ﭼﻮب
ﭘﻨﺒﻪ ﻣﺎﻫﻲ ﮔﻴﺮی و ﺣﺘﻲ ﺑﺮای ﺳﻮﺧﺖ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. از ﺗﻨﻪ ﻧﺨﻞ ﻫﺎی ﻗﺪﻳﻤﻲ در ﺳﺎﺧﺖ ﺑﺮﺧﻲ از
اﺟﺰای داو (اﻧﻮاع ﻗﺎﻳﻖ ﻫﺎی ﺑﺎدﺑﺎﻧﻲ در ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس)، آب ﺑﺮﻫﺎ و ﭘﻞ ﻫﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻨﻬﺎ
ﻣﻴﻮه ﺧﺮﻣﺎ دارای ﻣﺼﺎرف ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ. ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮی ﺗﻨﻴﻦ، وﻳﺘﺎﻣﻴﻦA، ﺗﻴﺎﻣﻴﻦ،
رﻳﺒﻮﻓﻼوﻳﻦ،ﻧﻴﺎﺳﻴﻦ،اﺳﻴﺪاﺳﻜﻮرﺑﻴﻚ و ﺗﺮﻳﭙﺘﻮﻓﺎن و... دارای ﺧﻮاص درﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ و از آن در درﻣﺎن
ﺳﺮﻣﺎﺧﻮردﮔﻲ،ﮔﻠﻮدرد،ﺗﺐ،ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﻫﺎی ﻛﺒﺪی و اﺣﺸﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺣﺘﻲ آن را ﺑﺮای رﻓﻊ ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ
ﺑﺎ اﻟﻜﻞ ﻧﻴﺰ ﻣﻔﻴﺪ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ
درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ در ﺷﺮاﻳﻂ آب و ﻫﻮاﻳﻲ ﮔﺮم و ﺗﻤﺎم آﻓﺘﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ رﺷﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻴﻮه ﻣﻲ دﻫﺪ. در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ
ﻛﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﭼﻨﺪان ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ رﺷﺪ ﻛﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﻴﻮه ﻧﻤﻲ دﻫﺪ. ﺣﺪاﻗﻞ دﻣﺎی ﻣﻮرد
ﻧﻴﺎز در ﻓﺼﻞ روﻳﺶ و ﮔﻞ دﻫﻲ ﺑﺮای ﺧﺮﻣﺎ در ﺣﺪود 17/5 درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲ ﮔﺮاد اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻣﻴﻮه
ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻓﺼﻞ روﻳﺶ در آن ﮔﺮم و ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﺑﺪون ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ اﻧﺪﻛﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ. ﮔﻴﺎه ﺧﺮﻣﺎ
ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺸﻜﻲ ﻣﻘﺎوم اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺮای ﺑﻪ ﺑﺎر ﻧﺸﺴﺘﻦ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺮﻏﻮب ﺑﻪ آﺑﻴﺎری ﻧﻴﺎز دارد. اﻳﻦ ﮔﻴﺎه
ﺧﺎک ﻫﺎی ﺷﻨﻲ، آﻫﻜﻲ و رﺳﻲ را ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲ دﻫﺪ و در ﻣﺠﻤﻮع در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﺎک ﻫﺎی ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ
زﻫﻜﺸﻲ ﺷﺪه، رﺷﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. ﺗﻬﻮﻳﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﺎک از ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎی ﻣﻬﻢ رﺷﺪ ﺧﺮﻣﺎ اﺳﺖ. ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر
ﭼﺸﻤﮕﻴﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﺑﻮدن ﺧﺎک ﻣﻘﺎوم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺪی ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻮری ﺧﺎک ﻣﻘﺎوم اﺳﺖ. اﻣﺎ
ﺷﻮری ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﻣﺤﺼﻮل و ﺑﺎروری آن ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲ ﮔﺬارد. ﺗﻜﺜﻴﺮ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ از ﻃﺮﻳﻖ
ﺑﺬر و ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﭘﺎﺟﻮش ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻃﺮاف ﮔﻴﺎه واﻟﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﻨﺪ، ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد.
ﻣﻴﺰان ﻣﺤﺼﻮل ﻧﺨﻞ ﻫﺎی 5 _ 8 ﺳﺎﻟﻪ در ﺣﺪود 8 _ 10 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم اﺳﺖ اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﻴﺰان در ﻧﺨﻞ ﻫﺎی 13 ﺳﺎﻟﻪ
ﺑﻪ 60 _ 80 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻣﻲ رﺳﺪ. ﺑﺮﺧﻲ از ارﻗﺎم اﺻﻼح ﺷﺪه ﻣﺤﺼﻮﻟﻲ ﻣﻌﺎدل 100 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻫﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ.
ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮل ﺧﺮﻣﺎ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺎ ﺑﺮداﺷﺖ ﻛﻞ ﺧﻮﺷﻪ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ. ﭘﺲ از ﺑﺮداﺷﺖ ﺧﻮﺷﻪ آن را در ﺷﺮاﻳﻂ
دﻣﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اﻧﺒﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻴﻮه ﻫﺎ ﻛﺎﻣﻼً رﺳﻴﺪه ﺷﻮﻧﺪ. ﻣﻴﻮه ﺧﺮﻣﺎ از زﻣﺎن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم رﺳﻴﺪه ﺷﺪن
ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﮕﺬارد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از :
(1 ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﻛﻪ 17 ﻫﻔﺘﻪ ﻃﻮل ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و ﺣﺎﺻﻞ آن ﻣﻴﻮه ای ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺒﺰ، ﺳﻔﺖ و ﺗﻠﺦ اﺳﺖ و ذﺧﻴﺮه
ﻗﻨﺪ آن را ﮔﻠﻮﻛﺰ و ﻓﺮﻛﺘﻮز ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ.
(2 ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﺷﺶ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﻲ اﻧﺠﺎﻣﺪ. در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻴﻮه ﻫﻨﻮز ﺳﻔﺖ اﺳﺖ اﻣﺎ رﻧﮓ آن ﺑﻪ زرد
ﻧﺎرﻧﺠﻲ ﻳﺎ ﻗﺮﻣﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ و ذﺧﻴﺮه ﻗﻨﺪ آن ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺳﺎﻛﺎروز اﺳﺖ.