مقدمه
در این گزارش شده است که به مراحل طراحی کارخانه پودر و روغن گوشت پرداخته شود. طرحی که به منظور تولید پودر گوشت به عنوان محصول اصلی و روغن به عنوان محصول فرعی مورد ارزیابی قرار میگیرد تا امکان تولید آن بر اساس اطلاعات در دسترس بررسی شود. اطلاعاتی که عموما تحقیقاتی بوده و از منابع مختلفی از جمله وزارت صنایع، اداره گمرک و یا مصاحبه با کارشناسان مربوطه و همچنین مقالاتی که توسط سازمان های تحقیقاتی بین المللی از جمله FAO (سازمان خوار و بار جهانی) و بدست آمده است.
الف - معرفی و شناخت محصول
آرد یا پودر گوشت فرآوردهای است که مازاد کشتار گاهی , کنسرو سازی (کنسرو گوشتی) , لاشه و اندامهای ضبطی حیواناتی که در کشتارگاه به علل مختلف برای انسان غیر قابل مصرف تشخیص داده میشوند و همچنین ضمائم قرمز لاشه (کبد , قلب , ریهها) و ضمائم سفید لاشه (معده و روده که خالی و شسته شده باشد) و دستها و پاها بدست میآید .
پودر گوشت در حدود 55% پروتئین خام دارد و تجزیه کردن و داشتن آنالیز آن بدلیل متغیر بودن ماده اولیه بصورت موردی، نیاز می باشد. میزان متیونین ، سیستئین و تریپتوفان آن کم و لیزین بالاست. میزان انرژی پودر گوشت به میزان چربی موجود در آن بستگی دارد. وجود یک آنتی اکسیدان در پودر گوشت برای جلوگیری از فساد آن اهمیت دارد . پودر گوشت به این دلیل که حرارت می بیند و رطوبتش گرفته می شود آلودگی ندارد. ولی بزودی ممکن است آلودگی به آن منتقل گردد. پودر گوشت اگر حاوی استخوان باشد باید با قیمت ارزانتری در اختیار مصرف کننده قرار گیرد و در این حالت 40 تا 50% پروتئین خام دارد و منبع خوبی برای کلسیم و فسفر می باشد البته هر چه فسفر آن پائین تر باشد بهتر است چون ممکن است محدود کننده باشد.
یادآوری:
- آرد گوشتی که بافت استخوانی در آن زیادتر از حد معمول باشد آرد گوشت استخوان دار نامیده میشود.
- استفاده از سم , شاخ , پوست , مو , پشم و همچنین خون حاصله از کشتار در تهیه آرد گوشت مجاز نمیباشد .
این محصول حاوی 55% پروتئین، 17% خاکستر، 8-12% چربی، 4% کلسیم، 3% فسفر و 4-7% رطوبت میباشد.
| آنالیز کلی |
% |
اسیدهای آمینه |
% |
ویتامین ها |
Mg/kg |
مواد معدنی |
% یا ppm |
| ماده خشک |
93% |
متونین |
0.70% |
کاروتین |
5.8 |
سدیم |
1.60% |
| پروتئین خام |
55% |
کیستبن |
0.60% |
ویتامین A |
140 |
پتاسیم |
0.55% |
| فیبر خام |
2.30% |
لیزین |
3.00% |
ویتامین E |
600 |
کلر |
0.90% |
| کلسیم |
8.30% |
تریپتوفان |
0.35% |
تیامین |
0.2 |
منیزیم |
0.40% |
| فسفر |
4.10% |
فنیلالانین |
1.90% |
کولین |
2200 |
گوگرد |
0.50% |
| خاکستر |
7.90% |
ایزولئوسین |
1.90% |
ریبوفلاوین |
5.2 |
منگنز |
39.5 |
| |
|
هیستیدین |
1.10% |
ویتامین B |
12.9 |
آهن |
440 |
| |
|
والین |
2.60% |
نیاسین |
59.4 |
مس |
100 |
| |
|
آرگینین |
3.70% |
|
|
روی |
0.4 |
در مورد معرفی روغن گوشت نیز میتوان اینگونه عنوان نمود که، Stearin ، یک نمک آلی گلیسیرینه از اسید سیتریک است که از چربی حیوانات به عنوان محصول جانبی فراورده های گاوی تهیه میشود. این ماده به عنوان چربی در تولید صابون به کار میرود. برای این کار آن را با محصول هیدروکسید سدیم در آب مخلوط میکنند. با این روش، صابون و گلیسیرین تولید میشود.
البته Stearin معنی عامی دارد چنانچه به چربی جامد گیاهان نیز همین نام اتلاق میشود.
اما Tallow به چربی استخراج شده از گوسفند، گاو یا سایر دام ها میباشد که از پیه بدست می آید. به چربی استخراج شده از خوک Lard میگویند. این ماده را میتوان برخلاف پیه، به مدت بیشتری بدون نیاز به یخچال نگهداری کرد. این محصول را برای جلوگیری از هوازدگی در ظروف در بسته نگه میدارند.
از Tallow برای تغذیه دام، تولید صابون، غذای طیور استفاده میکنند. البته در گذشته در تولید شمع نیز کاربرد داشته است و امروزه نیز میتواند به عنوان مواد اولیه سوخت های زیستی به کار رود.
نکته جالب آنکه تا قبل از 1970 که توجه بشر به کلسترل مواد غذایی چندان جلب نشده بود، شرکت مک دونالد سیب زمینی های خود را در مخلوطی از روغن با ترکیب 93 % روغن گوشت (Tallow) و 7 درصد روغن دانه کتان طبخ میکرد. و جالب تر آنکه، از روغن گوشت (Tallow) در صنعت نورد فولاد برای کاهش اصطکاک بین ورق ها و قالب های نورد، استفاده میشود و تمایل صنعتگران به استفاده از روغن های با پایه حیوانی نسبت به روغن های مصنوعی در حال افزایش است.
| خواص |
میزان |
| هیدرات های کربن |
0 gr |
| چربی های اشباع |
50 gr |
| چربی های نیمه اشباع |
42 gr |
| چربی های غیر اشباع |
4 gr |
| پروتئین |
0 gr |
| کلسترول |
109 mg |
| سلنیوم |
0.2 mg |
| |
|
نام تجاری محصول
عنوان تجاری این محصول در ایران همان پودر گوشت است. اما در دنیا این محصول را با نام Meat meal (خوراکی تهیه شده از گوشت) می شناسند، گرچه به این محصول Meat Flour نیز گفته میشود ولی تقریبا در تمامی دنیا با همان عنوان meat meal مبادله میشود.
اما به پودر گوشت و استخوان به طور عام MBM (Meat and Bone Meal) نیز گفته میشود و به روغن استحصال شده از گوشت Tallow یا Stearin گفته میشود.
شماره تعرفه گمرکی و کد محصول Isic
پودر گوشت محصول با کد 1511 در لیست 3 ISIC تحت کلاس"Production, processing and preserving of meat and meat products" مشخص شده است. از طرفی در گمرگ کشور با تعرفه 230110 تحت نام "آرد، زبره و حبه از گوشت، نامناسب برای خوراک انسان، تفاله چربی های حیوانی" قابل دسترسی میباشد.
روغن ماهی نیز با کد 1514 در لیست ISIC 3 تحت کلاس Manufacture of" vegetable and animal oils and fats" مشخص شده است. از طرفی دیگر در گمرک کشور با شماره تعرفه 15020010 تحت نام "پیه صنعتی موردمصرف درصنعت صابون سازی" قابل دسترسی میباشد.
کاربرد پودر گوشت
از آنجائیکه مصرف پروتئینهای نباتی در جیره غذائی دام و طیور به تنهائی از لحاظ تعادل اسیدهای آمینه گاهی با اشکالاتی مواجه میشود بنابراین باید از منابع پروتئین حیوانی مختلف از جمله آرد گوشت در جیره غذائی دام و طیور استفاده نمود تجربه ثابت کرده است که استفاده از این گونه منابع از لحاظ اقتصادی نیز مقرون به صرفه است . البته این محصول بعدا از پودر ماهی از اولیت دوم برخوردار است.
پودر گوشت به عنوان منبع پروتئین و اسیدهای امینه در تغذیه دام، طیور و آبزیان دارای حساسیت های بسیاری در ایران و جهان میباشد.
در حال حاضر این محصول در صنعت مرغداری که دومین صنعت کشور می باشد، مصرف دارد و میتواند تا 5 درصد از ماده تشکیل دهنده دانه مرغ گوشتی را در بر گیرد همچنین در دامپروری، میزان مصرف پودر گوشت بطور متوسط 5 تا 7% و حداکثر 10% می باشد. اگر مقدار پروتئین پودر گوشت نامشخص باشد بهتر است بیشتر از 4 تا 5% درجیره استفاده نشود.
از طرفی دیگر، سیاست دولت ها برای پودر گوشت ذهن سرمایه گذار را با کمی تردید مواجه خواهد کرد، چرا که چندی است استفاده از پودر گوشت را دلیل گسترش بیماری جنون گاوی میدانند. و به همین دلیل استفاده از آن به عنوان غذای حیوانات پستاندار نشخوار کننده در بسیاری از کشور های دنیا ممنوع اعلام شده است. اما این موضوع قطعیت ندارد و همچنان از این محصول برای تغذیه حیوانات یک معده ای در بعضی از کشور ها (از جمله امریکا) استفاده میشود.
استفاده از پودر گوشت در غذای حیوانات خانگی از جمله سگ و گربه از دیگر کاربرد های این محصول بشمار میاید، چنانچه امروزه نیز در ایالات متحده امریکا بازار خوبی در این حوزه دارد.
در اروپا نیز وضع تقریبا همینطور است ولی در این قاره، از پودر گوشت بیشتر به عنوان جایگزین سوخت فسیلی در بسیاری از نیروگاه های تولید انرژی از جمله کوره های کارخانه های سیمان استفاده میکنند. گفته میشود پودر گوشت و استخوان حاوی حدود 66 درصد انرژی سوخت های فسیلی از جمله ذغال است.
در انگلستان از این محصول برای تولید برق نیز استفاده میشود، این موضوع در زمان بحران جنون گاوی در این کشور بسیار شیوع یافت. نیروگاه گلانفورد (Glanford) یک نمونه از این سری نیروگاه ها میباشد که 13.5 مگا وات توان تولیدی آن است ( این میزان برای انرژی مصرفی 32000 خانه کافی میباشد).
در نتیجه این موضوع استفاده از این محصول بیشتر در مزارع پرورش ماهی آنهم به عنوان غذای نامرغوب و درجه دو (پس از خوراک سویا و پودر ماهی) رواج دارد.