طرح توجیه فنی، مالی، اقتصادی تولید بطری شیشه ای از خرده شیشه

مقدمه

شیشه مادهای است که به دلیل آرایش اﲤی/ ملکولی خاص خود حالت جامد دارد ولی بر خلاف دیگر جامدها بلوری نیست. این

حالت هنگامی رخ میدهد که ماده مذاب قبل از رسیدن به

نقطه انتقال به شیشه به سرعت سرد میشود.

تعاریف ﳐتلفی برای شیشه وجود دارد که هنوز توافق کلی

بر روی آا حاصل نشدهاست:

تعریف کلی: شیشه یک جامد آمورف است.

تعریف اﳒمن آزمون و مواد امریکا شیشه ماده های معدنی است

که از حالت مذاب طوری سرد شده است که بدون تبلور به حالت صلب درآمدهاست.

تعریف آکادمی ملی علوم امریکا :شیشه مادهای است که در پراش اشعه ایکس آمورف بوده و و از خود رفتار انتقال به

حالت شیشه نشان بدهد.

معروفترین شیشه هایی که در مقیاس صنعتی تولید میشوند، عبارتند از شیشه های سود الایم (شیشه جام)، شیشه های

بوروسیلیکاتی و شیشههای کریستال

شیشه سودا لایم

بیشﱰ از ۵٩ درصد از میزان کل شیشه تولیدی در جهان،

شیشه سودالایم است. شیشههای در و پنجره ساختمان، شیشههای خودرو، بطریها و بسیاری دیگر از ﳏصولات شیشهای

روزمره  از  جنس  شیشه  سودالایم  هستند.  مهمﱰین  اجزای

تشکیلدهنده این نوع شیشه عبارتند از اکسید سیلیسیوم، اکسید کلسیم و اکسید سدیم.

شیشه بوروسیلیکاتی

این نوع شیشهها ضریب انبساط حرارتی کم تا متوسط داشته،

رفتار ویسکوزیته- دمای بلند و چگالی کمی دارند. بسیاری

از ظروف شیشهای آزمایشگاهی، صنعتی و خانگی با استفاده از این نوع شیشه ساخته میشوند. این شیشهها در بازار با

نامهای ﲡارتی مانند پیرکس، سیماکس، ترکس و ... شناخته

میشوند

شیشه کریستال

شیشه کریستال یا شیشه سربدار یکی از انواع شیشههای سیلیکاتی است که در ترکیب خود حاوی اکسید سرب است. این نوع شیشه، دارای ظاهری درخشنده و شبیه به کریستالهای کوارتز است و به نظر میرسد علت نامگذاری آن نیز ﳘین

شباهت باشد. این شیشهها ﳘچنین سختی کمی دارند و امکان

تراشکاری این شیشهها وجود دارد. بنابراین ظروف تزیینی موسوم به ظروف کریستال از این جنس ساخته میشوند.

سایر انواع

سایر انواع شیشه عبارتند از :شیشه فتوکرومیک، شیشه اپال

و شیشه سیلیسی .ﳘچنین انواع ﳐتلفی از شیشه نیز وجود

دارد که در مقیاس صنعتی تولید ﳕیشوند.

تاریخچه شیشه

شیشه در حدود ٠٠۶٣ سال پیش از میلاد در مصر ساخته شده است مصریان باستان شیشه گران بی نظیر وبرجستهای بودند.

شیشههای قدیمی نور را از خود عبور ﳕیدادند وبه علت نا

خالصیهای موجود در آن رنگی بودند.

شیشه در ایران

در  روزگاران  باستان  بین  النهرین  در  توسعه  لعاب

سفالسازی سر آمد دیگر کشورها بوده است با در نظر گرفﱳ

اینکه ترکیبات لعاب و شیشه یکی است عجیب نیست که صنعت شیشه سازی در بابل، سومرو آشور پیشرفت کرده است.

باستانشناسان ثابت کرده اند که شیشه واقعی در هزاره

سوم پیش از مسیح در سومر وجود داشته است. این شیشه با

شیشه ای که مصریها از گداز در کوهی و قلیا بدست می آوردند فرق داشته است وشیشه ای که در بین النهرین وجود

داشته پس از هزار سال به مصر وارد شده است. وجود لوحه

های پزشکی بابلی و به ویژه لوحه های فنی و دارویی

آشوری در باره صنعت شیشه سازی در سال ۵٢۶ پیش از مسیح

دلیل ﳏکمی است بر اینکه صنعت شیشه سازی پیشرفته ای در ﳘسایگی ایران وجود داشته است. از خوزستان، یعنی ناحیه

عیلام، مدارکی از شیشه سازی در دست است که نشان می دهد

این صنعت در سده سیزدهم پیش از مسیح در آﳒا وجود داشته است. گیریشمن بطریهای شیشه ای زیادی را از حفاری معبد

چغازنبیل بدست آورده است و ﳘچنین تعداد زیادی لوله های شیشه ای که قطر خارجی آا ۵٢/١ سانتیمﱰوقطر سوراخ

داخلی آا ۶/٠ سانتیمﱰ و درازای آا ۵٧ سانتیمﱰ بوده

مکشوف شده. این شیشه ها از حلقه های شیشه ای مات سیاه و سفید ساخته شده و به نظر می رسد که در شبکه پنجره از

آا استفاده می شده است. با این ﳘه از زمان هخامنشیان

شواهد کمی دال بر استفاده کلی از شیشه در دست است. در

 میان گنجینه های ﲣت ﲨشید فقط چند ظرف شیشه ای هست که

با شیوه دمش در قالب ﲥیه شده و بعضی از آا دارای آرایه های شفافی است که با چرخ رنگ شده است. اما یکی

از سفرای در بارگاه هخامنشی در آن زمان می نویسد که

ایرانیان شراب را در پیاله های شیشه ای می نوشیده اند.

قدیمیترین شیشه در ایران متعلق به هزاره دوم پیش از

میلاد است .ﳕونههایی از هزاره دوم تا مقارن میلاد مسیح شامل عطردانها، النگوها، تندیسها و کاسهها و تنگهای متعدد بهدست آمدهاست. در حفاریهای چغازنبیل مربوط به

دوره پیش از تاریخ، بطریهایی شیشهای یافت شدهاست، که

نشان از وفور شیشه در ایلام کهن دارد.

از ﲤدن مارلیک مهرههای شیشهای که عمر آا به ٠٠۴٣ سال

پیش می رسد، پیدا شدهاست.  ﳘچنین ظروف شیشهای مایل به

شیری در کاوشهای لرستان بهدست آمدهاست. از زمان هخامنشیان آثار شیشهای چندانی در دست نیست. در آن دوره مهرههای شیشهای ایران در سراسر جهان قدیم معروف بوده

که ظاهراً به رنگ سیاه و سفید بوده است.

هنرمندان  ساسانی در  تراش  دادن  شیشه  مهارت  ﳐصوصی

داشتهاند. شیشهٔ ساسانی در چین ارج بسیار داشته و بهویژه شیشه لاجوردی را گرانبها میﴰردند. جامهای پایهدار با نقش حلقههای برجسته از دوره اشکانیان و ساسانیان

بهجای ماندهاست.

ظروف شیشهای دورهٔ اسلامی ﲢت تأثیر طرحهای قبل از اسلام

است.  در دورهٔ سلجوقی و تا زمان هجوم مغول، افزارها و

ظروفهای بسیار زیبای شیشهای از کورههای شیشهگری گرگان

بیرون میآمد که به نازکی کاغذ و گاه مینایی و گاه

تراشیده و کندهکاری شدهاست .روزگار سلجوقی اوج صنعت شیشهگری در ایران ﳏسوب می شود. فرآوردههای شیشهای این دوران بیشﱰ شامل ظروف کوچک و بزرگ، عطردانهای بسیار

ظریف، جامها و گلدانهایی با فرمها و اندازههای متنوع و

اشیاء تزئینی کوچک بهشکل حیوانات و ...  است.  در دورهٔ

مغول رونق شیشهسازی از میان رفت و در عوض در این عهد

سفالگری و کاشیکاری رونق یافت.

در دورهٔ تیمور رواج شیشهگری قابل توجهاست. شیشهگرانی از مصر و سوریه به ایران آمدند و مشابه شیشههای ایرانی به

٨

مصر و سوریه رفت. در این دوره دو شهر ﲰرقند و شیراز از

مراکز عمده شیشهسازی در ایران بودند. از این زمان به بعد این هنر روی به اﳓطاط اد تا زمان شاهعباس که با

ساخﱳ چراغهای مساجد و بطریها این هنر دوباره زنده شد.

شاهعباس شیشهگران ونیزی را برای احیای این صنعت به

ایران آورد. در نتیجه شیشهگری در دوره صفوی رونق دوباره

یافت. گاه شیشه را با دمیدن به درون قالب میساختند و گاه شیشه را میتراشیدند تا بهشکل جواهر در آید و یا

نقوشی روی آن میکندند .و گاهی نیز شیشه را با نقوش

درخشان، مینایی و طلایی میکردند. در این دوره کارگاههای

شیشهسازی در شهرهای ﳐتلف ایران از ﲨله اصفهان، شیراز و

کاشان دایر شد.

در فاصلهٔ بین سلطنت سلسله صفویه و قاجاریه هنر و صنعت شیشهگری در ایران از ﳊاظ سیر تکاملی پیشرفتی نداشتهاست و تا اواخر سلسله قاجاریه و بعد از آن بهتدریج ضعیفتر شدهاست. با ورود شیشه به قیمت ارزانتر و مرغوبتر به

بازار ایران، کمکم این صنعت رو به اﳓطاط اد.

روشهای تولید شیشه

سرد کردن از حالت ﲞار((PVD

9 رسوب شیمیایی فاز ﲞار((CVD

9 هیدرولیز شعلهای

حال پس از بررسی ﳐتصری در زمینه تاریخچه شیشه، در فصول

آتی گزارش به تفصیل به معرفی انواع آن پرداخته و

بررسیهای لازم در زمینه مسائل اقتصادی و فنی این طرح که

تولید بطری شیشه ای میباشد را اﳒام میدهیم.

-2  معرفی ﳏصول

هر ﳏصول ویژگی ها و مشخصات خاصی دارد که پیش از هر گونه بررسی فنی، مالی و اقتصادی طرح، لازم است این

خصوصیات به درستی شناخته شوند. شناخت صحیح مشخصات و انواع ﳐتلف ﳏصول، بدون تردید راهنمای مناسبی جهت تصمیم گیری های لازم در انتخاب روش و عملیات تولید و ﳏاسبات

بعدی مورد نیاز خواهد بود.