طرح توجیهی تولید خوراک دام از پوست تازه پسته و ضایعات کشاورزی

خلاصه طرح

فصل اول

معرفی محصول و بررسی

بازار

معرفی محصول پیشگفتار

از میزان یک درصد انرژی خورشید که در گیاهان به کمک فرآیند فتوسنتز به مواد آلی تبدیل و ذخیره می شود فقط پنج درصد آن به مصرف غذای انسان می رسد و بقیه به صورت جنگل ها و ... می باشد که ارزش صنعتی دارد. انسان به دلیل محدودیت دستگاه گوارش خود نمی تواند از همه تولیدات گیاهی و حیوانی و یا پس مانده های آنها در غذای خود و صنایع غذایی استفاده کند. لذا از دام ها، طیور و آبزیان به عنوان واسطه جهت تولید گوشت، شیر، تخم مرغ و سایر محصولات دامی بهره می برد. با انجام فرآیند بر روی پس مانده ها یا ضایعات صنعتی و کشاورزی می توان آنها را وارد چرخه اولیه

(تولید کود زراعی) و یا چرخه ثانویه (تولید خوراک دام) کرد. فرآوری و استفاده از این ضایعات در جهت جلوگیری از آلودگی محیط زیست، به هدر رفتن ترکیبات مغذی و افزایش بهره وری از انرژی خورشید بسیار منطقی به نظر می رسد.

بقایای زراعی و باغی از قبیل بقایای پسته، گندم، جو، ذرت و ... و فرآورده های حیوانی نظیر پودر ماهی، پودر بقایای کشتار گاههای دام و طیور، پودر گوشت، پودر خون، پودر پس آب پنیرسازی و همچنین آرد، محتویات شکمبه نشخوارکنندگان، تفاله حاصل از کارخانجات ماست سازی و ماءالشعیر و رب گوجه، کود مرغی، ضایعات میدان های تره بار و کنجاله حاصل از روغنکشی دانه های نباتی و تفاله های چغندر قند و ... از منابع مهم و قابل بررسی در زمینه تغذیه دام و طیور و نهایتاً بالا بردن حجم تولیدات حیوانی بشمار می روند. جمع آوری و زدودن این مواد فرعی و ضایعات دورریختنی از محیط زیست عملاً بسیار دشوار است و با توجه به مقادیر قابل توجهی از مواد مغذی و با ارزش(پروتئین، انرژی، مواد معدنی و ویتامین) که هنوز درون آنها وجود دارد بکاربردن این پس مانده ها در جیره های روزانه حیوانات از لحاظ اقتصادی در کاهش قیمت تمام شده فرآورده های حیوانی تأثیر بسزایی خواهد داشت.

انجام فرآیند بر روی پس مانده ها جهت خوراک دام عمدتاً سبب خوشخوارکی، قابلیت هضم، بازده مصرف غذا و افزایش وزن روزانه دام ها می شود. ترکیبات مغذی موجود در ضایعات شهری، صنعتی و کشاورزی جهت تولید کودهای آلی و خوراک دام قابل استفاده هستند. گرچه این مواد دارای مواد ضد تغذیه ای و عناصر سنگین می باشند اما با انجام عمل آوری و فرآیندهای مختلف فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی قابل بازیافت هستند. درکلیه اعمال فرآیندسازی بر روی پس مانده ها یا ضایعات، علاوه بر افزایش کیفیت خوراک باید ارزش اقتصادی این روش ها و سودمندی آنها نیز مدنظر قرار گیرد.

 در این طرح هدف بررسی اقتصادی تولید خوراک آماده دام از ضایعات کشاورزی

با تاکید بر استفاده از بقایای پسته می باشد.

 معرفی محصول

خوراک دام به موادی گفته می شود که پس از خورده شدن قابل هضم و جذب باشد و مورد استفاده حیوان قرار گیرد ولی به طور کلی غذا مبین مواد خوراکی است اگرچه کاملا قابل جذب نباشد. چون یک نوع غذا نمی تواند کلیه احتیاجات حیوان را تأمین کند، مجموعه ای از غذاهای مختلف با هم ترکیب و به حیوان داده می شود. این ترکیب را خوراک آماده دام نامند.

امروزه با صنعتی شدن پرورش انواع دام، طیور و آبزیان و انجام مطالعات گسترده بر روی نحوه پرورش و مدیریت واحدها به این نتیجه رسیده اند که خوراک مناسب علاوه بر افزایش بهره وری از حیوانات، سبب کاهش هزینه های جاری یک واحد از قبیل مصرف انرژی جهت گرم کردن جایگاه و مبارزه با انواع بیماری های داخلی و خارجی می شود. به عبارتی دیگر اگر دام غذای مناسب با نیاز خود از لحاظ انرژی، پروتئین، مواد معدنی و ویتامینی دریافت کند نسبت به تعداد زیادی از بیماری ها و شرایط سخت محیطی می تواند مقاومت کند و تولید مطلوبی داشته باشد.

مواد خوراکی را می توان به سه دسته کلی مواد انرژی دار و مواد پروتئینی و مواد افزودنی تقسیم کرد که خود به واحدهای فرعی دیگری نیز از جمله مواد گیاهی، حیوانی و معدنی قابل تقسیم هستند.

نگاهی کلی به بقایای پسته و اهمیت آن

وسعت باغات پسته در ایران 430 هزار هکتار بوده که بیش از 330 هزار هکتار آن 78) درصد) در استان کرمان وجود دارد. 79/46 درصد از این باغات محصول تولید می نمایند و 20/54 درصد بصورت نهال و غیر مثمر می باشند. به ازاء هر 2/5 کیلو دانه تر یک کیلو دانه خشک پسته و تقریباً 311-320 گرم بقایای خشک معادل تقریبا یک کیلوگرم محصول تر استحصال می گردد. بقایای پسته مجموعه موادی است که در هنگام فرایند پوست گیری از پسته تازه پشت دستگاه مخصوص پوست گیری به عنوان ضایعات انباشته می شود و شامل پوسته نرم خارجی((%83، برگ((%3/7، خوشه((%13، مغز و پوسته استخوانی((%0/3 می باشد. پوست سبز پسته به دلیل دارا بودن %11 پروتئین و

%55 قندهای احیا و انرژی 4425 کالری در گرم می تواند به عنوان خوراکی مناسب و ارزان برای دام مورد استفاده قرار گیرد. از طرف دیگر تانن موجود در آن در صورتیکه به میزان زیاد مصرف شوند باعث کاهش میزان پذیرش و قابلیت هضم می شود.

از نقطه نظر تغذیه ای تانن موجود در مواد خوراکی شبیه یک شمشیر دولبه می باشد. مزایای بالقوه آن مثل اثر کمکی پروتئین در شکمبه و معایب آن جلوگیری ازفعالیت میکروبی شکمبه و کاهش تولید میکروبی می باشد. بنابراین میزان استفاده از این بقایا در جیره غذایی مهم است. برای رفع این مشکل و بهره مندی از اثرات مفید پوست پسته هم باید آن را به روش مناسبی خشک نمود (خشک کردن باعث کاهش اثرات منفی تانن ها می شود) و هم به میزان مناسب در جیره غذایی دام استفاده نمود. در زیر اثرات مفید و منفی استفاده از بقایای پسته و همچنین مناسب ترین روش خشک کردن با شرح بیشتر آورده است.

مواد ضد تغذیه ای در بقایای پسته: معمولاً بیشتر گیاهانی که در شرایط گرمسیری رشد می نمایند دارای ترکیبات فنولیک(تانن ها) بوده که نقش مهمی در بقا و حیات آنها دارد. تانن ها مواد پیچیده و محلول در آب هستند و دارای گروههای هیدروکسیل و کربوکسیل جهت باند شدن با پروتوئین ها (دیواره پروتئینی باکتریها، آنزیم ها)، آلکالوئیدها، ژلاتین، کربوهیدراتهای دیواره سلولی از قبیل سلولز، همی سلولز و مواد معدنی(گوگرد، کلسیم، منیزیم، آهن) در دستگاه گوارش پستانداران و پرندگان هستند.

بنابراین تانن ها از طریق باند شدن با مواد مغذی از تجزیه آنها در شکمبه جلوگیری بعمل آورده و موجب افزایش پروتئین عبوری و سایر مواد مغذی شده و در نتیجه قابلیت هضم آنها را بهبود می بخشد و از این طریق باعث افزایش تولید شیر و الیاف می شوند.