طرح توجیه فنی، مالی، اقتصادی تولید انواع پودر ماهی و ضایعات ماهی

خلاصه طرح 

(جداول در فایل اصلی موجود است)

مقدمه

در این گزارش شده است که به مراحل طراحی کارخانه پودر و روغن ماهی پرداخته شود. طرحی که به منظور تولید پودر ماهی به عنوان محصول اصلی و روغن ماهی به عنوان محصول فرعی مورد ارزیابی قرار میگیرد تا امکان تولید آن بر اساس اطلاعات در دسترس بررسی شود. اطلاعاتی که عموما تحقیقاتی بوده و از منابع مختلفی از جمله وزارت صنایع، اداره گمرک، سازمان شیلات و همچنین مقالاتی که توسط سازمان های تحقیقاتی بین المللی از جمله FAO (سازمان خوار و بار

جهانی) و )IFFO سازمان جهانی پودر ماهی) و )FINشبکه بین المللی پودر ماهی) بدست آمده است.

الف - معرفی و شناخت محصول

پودر ماهی عبارتست از محصول جامد فرآوری شده ای که از آبگیری، پختن، جداسازی، خشک کردن و آسیاب ماهی یا ضایعات آن به دست می آید.

پودر ماهی دارای سطح بالایی از اسیدهای آمینه اصلی نظیر لیسئین است که در تولیدات دانه ای که غذای اکثر حیوانات است کم یافت می شود و همچنین دارای اسید های آمینه میتونین و سیستئین با محتوا و قابلیت هضم و ارزش غذایی بالا می باشد. به علاوه شامل ویتامین های دسته B نظیر ١٢B و ٢B ، کولین، نیاسین، اسید پانتوتیک و ریبوفلاوین، و یک منبع خوب برای کلسیم، مس، آهن، فسفر و مقدار ناچیزی از مواد معدنی دیگر می باشد.

تاریخچه پیدایش محصول

پودر و روغن ماهی هزاران سال است که توسط تمدن های مختلف مصرف میشود بعنوان مثال در کشور های شمالی، از روغن ماهی بعنوان سوخت برای روشنایی چراغ ها استفاده میشد. نروﮊی ها از حدود ٨٠٠ سال قبل از میلاد مسیح روغن ماهی تولید می کرده اند و از آن در برهه های مختلف استفاده های متفاوتی از قبیل استفاده بعنوان کود و یا غذای حیوانات می کردند. در ﮊاپن پودر و روغن ماهی تا مدتها بعنوان یک غذای اصلی در سفره انسان ها حضور داشت.

در اوایل دهه اول قرن بیستم، ماهی "منهدن - "Menhaden در آمریکا صید میشد و با نیروی وزن سنگ، روغن ماهی پخته را استخراج میکردند و از باقی مانده آن بعنوان کود بهره می بردند. در دهه پنجم قرن نوزدهم، یک پرس حلزونی برای پرس ماهی پخته شده ساخته شد که بعد ها نوع هیدرولیک آن جایگزین شد. در همین زمان بود که روغن ماهی بعنوان ماده شیمیایی اصلی در تهیه رنگ ها، روانسازها، روغن های آرایشی، صابون و جوهر و ... استفاده میشد.

روغن ماهی جایگاه خود را در غذای انسان با آمدن روغنهای گیاهی خوراکی در اواسط قرن بیستم از دست داد.

٥

پودر ماهی در کشورهای اسکاندیناوی در سالهای بسیار دور قبل از آن که ماهیت غذایی آن شناخته شود بعنوان غذام دام و طیور استفاده میشد. بعد از جنگ جهانی دوم، استفاده از پودر ماهی بعنوان منبع اصلی پروتئین در صنعت دامپروری شدت یافت و از همین زمان، صنعت دامپروری مدرن آغاز شد.

در سالهای اخیر با توسعه پرورش آبزیان، پودر و روغن ماهی بعنوان افزودنی های غذای آبزیان مورد استفاده قرار میگیرند.

عمر مفید محصول:

یکی از مهمترین ترکیبات پودر ماهی پروتئین آن است که پروتئین در ترکیبات خود دارای نیتروﮊنی است که به مرور زمان آزاد شده و باعث از بین رفتن پروتئین میشود. بنابرین در شاخص های تقسیم بندی پودر ماهی از نظر تازگی، TVN (ازت آزاد شده) معیار قرار میگیرد. بهتر است که پودر ماهی مدت کمی پس از تولید مصرف شود. در غیر این صورت با آزاد شدن ازت به مرور زمان از کارایی این محصول کاسته میشود.

از طرفی چربی های موجود در پودر ماهی در مجاورت هوا اکسید شده و باعث خرابی پودر ماهی و پیدایش قارچ ها وکپک ها میشود، لذا برای جلوگیری از این امر که به مرور زمان پس از تولید رخ میدهد در قسمتی از خط تولید به پودر آنتی اکسیدان افزوده میشود که ماندگاری محصول را تا یک سال افزایش می دهد.

با توجه به شاخص TVN و معضل اکسید شدن چربی ها عمر مفید برای محصول حداکثر یک سال می باشد.گرچه قاعده "هرچه تازه تر، مقوی تر" برای پودر ماهی نیز صدق می کند.

١-١-نام و کد محصول(آیسیک ٣):

نام تجاری محصول:

عنوان تجاری این محصول در ایران همان پودر ماهی است. اما در دنیا این محصول را با نام Fish meal (خوراکی تهیه شده از ماهی) می شناسند که تقریبا در تمامی دنیا با این عنوان مبادله میشود. روغن ماهی نیز همین عنوان را در ایران و دنیا دارد .(Fish Oil) اما به خاطراینکه با روغنی که از کبد ماهی گرفته میشود تمییز داده شود، آن را تحت عنوان (Fish body oil) نیز بیان میکنند.

٦

این محصول با کد ١٥١٢ در لیست ٣ ISIC تحت کلاس "Processing and preserving of fish and fish products" مشخص شده است.

١-٢-شماره تعرفه گمرکی:

از طرفی در گمرگ کشور با تعرفه ٢٣٠١٢٠ تحت نام "آرد، زبره و حبه از ماهی و غیره، نامناسب برای خوراک انسان" قاابل دسترسی میباشد.

١-٣-شرایط واردات:

تعرفه گمرکی محصول و مقایسه با سایر کشورها:

تعرفه واردات پودر ماهی تحت عنوان "آرد، زبره و به هم فشرده به شکل حبه یا گلوله از ماهی، یا قشر داران، صدف داران یا سایر آبزیان فاقد ستون فقرات" و با شماره تعرفه ٠٠,٢٠,٢٣٠١ به میزان ٤ درصد میباشد. این درحالی است که بسیاری از کشورهای دنیا از جمله امریکا، استرالیا، انگلستان، عمارات متحده عربی و عراق برای این محصول عوارض گمرکی در نظر نمیگیرند. و در مقابل تعرفه های کشور بحرین، عربستان صعودی، عمان و کویت ٥ درصد، ترکیه ٥/١٣ درصد، پاکستان ٢٠ درصد و الجزایر ٣٠ درصد میباشد.

تعرفه گمرکی ماشین آلات:

تلمبه برای آبگون ها، حتی دارای وسیله اندازه گیری، بالابرهای آبگونها - ٢٠ درصد

گریز از مرکزها (Centrifuges)، همچنین خشک کن های گریز از مرکز، ماشین آلات و دستگاههای برای از صافی گذراندن یا تصفیه کردن مایعات یا گازها - ١٠ درصد.

١-٤- بررسی و ارائه استاندارد:

استانداردهای مرتبط:

استاندارد ملی شماره ٣٢٠٧ موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران - ویژگیهای بهداشتی و میکروبیولوﮊیکی مواد اولیه تهیه خوراک طیور و دان آماده.

استاندارد ملی شماره ٧٢٢ موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران - خوراک دام و طیور و آبزیان، پودر گوشت، ویژگیها و روشهای آزمون.

استاندارد ملی شماره ٧٩٤٧ موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران - خوراک دام، پودر ماهی آئین کار

٧

* کلیه استاندارد های فوق از طریق سایت موسسه استاندارد ایران (www.isiri.org) قابل دسترسی میباشد.

گفتنی است بغیر از فرهنگ لغات مرتبط با پودر ماهی سازمان استانداردهای جهانی (ISO) به شماره ١٩٨١:٧٠٨٨iso، موسسه استاندارد های ملی امریکا (ANSI) و موسسه استانداردهای بریتانیا (BSI) در رابطه با پودر ماهی هیچ گونه استانداری تدوین نکرده اند.

١-٥- بررسی و ارائه اطلاعات لازم در زمینه قیمت تولید داخلی و جهانی محصول:

قیمت پودر ماهی:

قیمت پودر ماهی معمولا جهانی و مشخص است و بسته به عوامل متفاوتی تغییر می کند و مانند تمامی کالاهای دیگر به میزان عرضه و تقاضا بستگی دارد. قیمت پودر ماهی عموما به قیمت تمام شده ماده اولیه بستگی ندارد و در واقع می توان قیمت پودر ماهی را یک عامل ثابت و مستقل در نظر گرفت و هر چه فاصله میان هزینه تمام شده تا قیمت را کاهش دهیم سود ما بیشتر خواهد بود. قیمت پودر ماهی بیشتر تابعی از میزان عرضه آن است چرا که با افزایش روز افزون جمعیت دنیا و نیاز بیشتر به مواد غذایی به دست آمده از دام و طیور و آبزیان، تقاضا با یک روند قابل پیش بینی در حال افزایش است و کاهش یا افزایش عرضه در مقایسه با تقاضا تأثیر به سزایی در قیمت دارد. البته گهگاه برخی سیاستهای دولت ها و یا مراجع قانونگذار در میزان تقاضا و همچنین تولید پودر ماهی اثرگذار است. مثلا در اواخر سال ٢٠٠٠ کمیسیون پزشکی اتحادیه اروپا مصرف پودر ماهی را برای چهارپایان (به غیر از خوک) ممنوع ساخت. در نتیجه تقاضا برای پودر ماهی به شدت کاهش یافت و همانطور که در نمودار زیر مشاهده می شود قیمت پودر ماهی در سالهای اخیر در ﮊانویه سال ٢٠٠١ به کمترین مقدار خود رسیده بود. اما با افزایش مصرف پودر ماهی در غذای آبزیان و کاهش تولید آن قیمت پودر ماهی تا حدودی افزایش یافت. در اواخر سال ٢٠٠٤ اتحادیه اروپا و سازمان شیلات کشور پرو طی تصمیمی به منظور حفاظت از گونه های ماهیان غیر خوراکی فصول ممنوعیت صید ماهی را افزایش دادند و این محدودیت ها تا به امروز سال به سال افزایش چشمگیری داشته است در نتیجه قیمت پودر ماهی همان طور که مشاهده می شود روند صعودی با شیب زیادی داشته است و طبق آخرین اخبار قیمت پودر ماهی در ماه اوت سال ٢٠٠٦ به مقدار ١٤٦٠ دلار در هر تن رسیده است که قیمتی بی سابقه برای پودر ماهی تلقی می گردد. اما در حال حاضر پودر ماهی با قیمت ٥٠٠٠ ریال به ازای هر کیلو گرم در بازار داخل قابل تهیه است.

٨

(موسسه اطلاعات مرغداری - فروردین ١٣٨٦- ( www.infopoultry.net این در حالی است که قیمت تمام شده برای کارخانجات با تکنولوﮊی پیشرفته در حدود ٢٠٠٠ ریال گزارش شده است.(شرکت فرآوری ماهی قشم- فروردین ١٣٨٦) با توجه به کاهش منابع ماهیان غیر خوراکی پیش بینی می شود که با کاهش تولید پودر و افزایش تقاضا قیمت آن همچنان رو به افزایش باشد.