خلاصه طرح
(جداول در فایل اصلی موجود است)
عصاره گیری از گیاهان داروئی
مقدمه
گیاهان داروئی اگر چه از دیرباز برای آدمیان آشنا و در بسیاری از مواقع مرهم دردهای بشری بوده است اما پیشرفت های علمی و فن آوری طی سه دهه اخیر اهمیت و نقش سازنده گیاهان داروئی را در تامین نیازهای بشر به ویژه در حیطه دارو و درمان دو چندان ساخته است. امروزه به مدد بهره گیری از روشها و فنون تخصصی، ترکیبات موثره این گیاهان شناسایی و استخراج شده و در ساخت انواع داروها و ترکیبات شفابخش بکار گرفته می شود. بشر در حال حاضر در جستجوی داروهای برتر و موثرتر برای درمان بیماری هایی همچون سرطان با استفاده از عصاره گیاهان داروئی می باشد.
با توجه به مراجع علمی نزدیک به %70 داروهای شیمیایی موجود از اجزاء گیاهی و نباتات هستند و غالب اسانس های خوراکی و صنعتی، رنگ ها و عصاره های مورد مصرف در صنایع غذایی دارای منشاء گیاهی هستند.
دکتر سعید وافقی ، دبیر انجمن داروسازان ایران در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: کشور به لحاظ وجود گیاهانی که قابلیت استفاده دارویی دارند، غنی است چرا که جغرافیای کشور به گونه ای است که انواع آب و هوا در نقاط مختلف کشور وجود دارد. وی اظهار داشت: در برخی موارد این گیاهان با عصاره گیری آن تبدیل به دارو می شوند اما متاسفانه بخش زیادی از این گیاهان دارویی در کشور برای استخراج ماده دارویی به صورت ماده خام و با قیمت بسیار پایین به کشورهای دیگر صادر می شود و با قیمت چندین برابر به ایران وارد می شود. هم اکنون 65 واحد تولید کننده دارویی در کشور وجود دارد که فقط حدود 6 واحد آن به تولید داروی گیاهی اختصاص دارد اما با توجه به حجم بسیار این گیاهان در کشور ، این تعداد کارخانه بسیار کم است و حداقل باید 30 کارخانه در این زمینه ایجاد شود.
الف) معرفی محصول
-1 نام و کد محصول (آیسیک (ISIC
این محصول تحت نام عصاره های گیاهی با کد 15491310 در لیست ISIC 3 مشخص شده است. همچنین عصاره شیرین بیان با کد 15491311 قابل دسترسی است.
-2 شماره تعرفه گمرکی
این مشخصات بر اساس مطالب فصل سیزدهم کتاب مقررات صادرات و واردات سال 1385 بر اساس سرفصل انگم ها؛ صمغ ها؛ رزین ها و سایر شیره ها و عصاره های نباتی تنظیم گردیده است.
| شماره تعرفه |
نوع کالا |
|
حقوق ورودی |
SUQ |
| |
|
|
|
|
| 1302 |
- شیره و عصاره های نباتی |
|
|
|
| 13021200 |
-- از شیرین بیان (*) |
|
15 |
kg |
| 13021300 |
-- از رازک |
|
10 |
kg |
| 13021400 |
-- از بابونه گاوی یا از ریشه نباتات دارای ماده حشره کش |
|
10 |
kg |
| 13021900 |
-- سایر |
|
10 |
kg |
(*) برای عصاره شیرین بیان که برحسب درصد، بیش از ده درصد ساکاروز داشته باشد یا به شکل شیرینی عرضه شود طبق تعرفه 1704 عمل می شود.
-3 شرایط واردات
برای عصاره گیاهان داروئی شرایط وارداتی ذکر نشده است. (http://www.irtp.com)
-4 بررسی و ارائه استاندارد (ملی یا بین المللی)
· موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران:
استاندارد ملی شماره :7167 تانن ها تهیه محلول عصاره های (جامد، خمیری و پودر شده) تاننی گیاهی آیین کار
استاندارد ملی شماره :7248 اسانس ها و عصاره های معطر- اندازه گیری پس ماند بنزن - روش آزمون
استاندارد ملی شماره :1619 روش اندازهگیری عصاره محلول در آب سرد , در ادویه و چاشنی استاندارد ملی شماره :1362 روش اندازهگیری عصاره الکلی در ادویه و چاشنی استاندارد ملی شماره :1031 اندازه گیری عصاره اتری غیر فرار در ادویه وچاشنی ها استاندارد ملی شماره :2343 عصاره شیرینبیان
کلیه استانداردهای فوق از طریق سایت موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به آدرس
(www.isiri.org) قابل دسترسی می باشند.
استانداردهای بین المللی که در ارتباط با این محصول می باشد عبارتند از:
· سازمان استاندارد جهانی (ISO)
Essential oil and aromatic extracts – Determination of ١٩٩٨:٤٧١٤ ISO
residual benzene content. Spices and Condiments Determination of NON-Volatile :٠٨ISO/R ll
Ether Extract. spices and condiments determination of alcohol soluble :٩٤٠ ISO/R
extract. Spices and condiments Determination of cold water :٩٤١ ISO/R
soluble extract.
· انجمن آمریکا برای آزمایش و مواد (ASTM)
Test Method for Total Solid and Water in Vegetable ٤٩٠٣ASTM D -١
Tanning Material Extracts. Standard Practice for Preparation of Solution of ١٩٩٩ :٤٩٠٥ASTM D -٢
Solid, Pasty and Powdered Vegetable Tannin Extracts. Standard Practice for Extraction of Tannins ١٩٩٩ :٦٤٠٥ ASTM D -٣
from Raw and Spent Materials.
همچنین موسسه استانداردهای بریتانیا (BSI) در رابطه با عصاره گیری از گیاهان داروئی هیچگونه استانداردی ارائه نکرده است.
-5 انواع عصاره های گیاهی
-5-1 عصاره های آبی
عصاره های آبی فرآورده هایی هستند که از تکه های خرد شده گیاه تهیه شده و جهت مصرف فوری به کار برده می شود. برحسب روش تهیه این عصاره ها انواع مختلف دم کرده1 ، انفوز2 وخیسانده3
شرح داده شده اند. اگر دستورالعمل های دیگری توصیه نشده باشد این عصاره ها را از یک قسمت گیاه و ده قسمت آب تهیه می نمایند. فقط باید با نسبت ذکر شده در مراجع دارویی مربوطه تهیه گردد.
علاوه بر این ظروفی که برای تهیه این عصاره ها به کار برده می شود باید از مواد اولیه خنثی تهیه شده
Decocta ١ Infusa ٢ Maserata ٣
باشد. عصاره های آبی به علت غیر مطمئن بودن میزان ماده موثره و همچنین به دلیل میزان بالای میکرو ارگانیسم های تکثیر شونده نمی تواند با استاندارد های ذکر شده در GMP4 مطابقت نماید.
-5-1-1 دم کرده
برای تهیه دم کرده، ماده گیاهی را با توجه به اندازه ذره ای در آبی که بالاتر از 90 درجه سانتی گراد حرارت داشته باشد، وارد می نمایند. سپس ظرف محتوی ماده گیاهی را بر روی حمام بخار قرار داده و ضمن همزدن های مکرر مدت نیم ساعت در این حرارت باقی نگه داشته و سپس آن را به صورت گرم صاف می نمایند. اگر بعد از فشار دادن مختصر باقی مانده گیاهی وزن جوشانده تکمیل نگردد، آن را بر روی باقی مانده صاف شده گیاهی آب جوش می ریزند تا پس از فشار دادن مختصر حجم کلی مایع حاصل به وزن تعیین شده قبلی برسد.
-5-1-2 انفوز
برای تهیه دارو به این روش یک قسمت از ماده گیاهی خرد شده را در یک هاون با 3 تا 5 قسمت آب چندین بار مرطوب نموده و پس از 15 دقیقه آن را با باقیمانده آب که در حالت جوش می باشد مخلوط و سپس بر روی بن ماری به مدت 5 دقیقه ضمن همزدن های مکرر در حرارت بالاتر از 90
درجه سانتی گراد نگه می دارند. درب ظرف را پوشانده و مدت 30 دقیقه آن را در حرارت حدود 30
درجه نگهداری می نمایند. اگر بعد از فشار دادن ملایم باقیمانده گیاهی، وزن مورد نظر حاصل شده باشد، بر روی حاصل صاف شده آنقدر آب سرد اضافه و فشار میدهند، تا وزن مورد نظر به دست آید.
برای تهیه دم کرده مناسب می بایستی در ابتدا یک خیسانده سرد را تهیه نمود. از معایب این روش فعالیت آنزیمهای باقیمانده در گیاه است که سبب تغییراتی در محتوای مواد متشکله گیاهی از جمله تجزیه گلیکوزیدها می شوند. علاوه بر این میکرو ارگانیسم های زنده ای که بر روی گیاه یافت می شوند
General methods pharmacy ٤
به راحتی وارد عصاره سرد شده و در نهایت به دارو منتقل می گردند. این موارد همگی موجب ناپایداری بیشتر عصاره های آبکی حاصل می شوند.
-5-1-3 خیسانده
برای تهیه خیسانده ، ماده گیاهی را به اندازه ذره ای ذکر شده در دستورالعمل در آورده ، و به اندازه مورد نظر، آبی که دارای درجه حرارت اتاق می باشد روی آن ریخته و طی همزدن های متوالی، آن را 30 دقیقه تمام در حرارت اتاق باقی نگه می دارند. بعد از این زمان عصاره را صاف نموده و بعد از شستشو ، با آب مقدار وزن مورد نظر را تکمیل می نمایند. عصاره های آبی داروهای حاوی لعاب مانند ریشه ختمی یا تخم کتان را باید به روش خیساندن تهیه نمود.