تاریخچه:
چوب و فرآوردههای آن کاربرد بسیار در زندگی و صنعت دارند. از آنجا که چوب یک محصول بیولوژیکی است
دارای خواص و ویژگیهای متعدد و مختلفی از جمله چگالی، استحکام، مقاومت در برابر رطوبت و دما و ...
است، که تعیینکننده کاربردهای مختلف چوب میباشند.
باستانشناسان و مورخان تاریخ، استفاده از چوب برای ساخت خانهها را در ایران مربوط به 4200 سال پیش از میلاد مسیح دانستهاند که مقارن با عصر حجر و دورانی که بومیها قبل از مهاجرت آریاییها در ایرن زندگی میکردند، میدانند.
قطعات چوبی در یکی از مقبرههای شهرستان فسا، در استان فارس، به دست آمده که مربوط به 5000 سال قبل بوده و نشان دهنده این است که ایرانیان باستان از چوب برای ساخت ابزارهای مختلف استفاده می کردهاند.
استفاده از چوب در زمانهای مختلف در ایران مرسوم بوده و در کشاورزی، خانهسازی و همچنین ساخت آلات و ابراز استفاده می شده است.
شواهد تاریخی نشان میدهد که از چندین هزار سال پیش ازمیلاد مسیح، فن لایهلایه کردن چوب در مصر شناخته شده بوده است، گهواره و تابوتهائی که از اماکن و مقابر فراعنه مومیائی شده بدست آمده روشنگر این شناخت میباشد. همچنین آشوریها، یونانیها، کلدانیها، ایرانیها و رومیها نیزاز روکشهای چوبی استفاده میکرده اند. بنظر میرسد که در قدیم فن تهیه روکش و تخته لایه و استفاده از آنها به جهت تخفیف میزان هم کشیدگی و واکشیدگی و افزایش تحمل چوب در برابر نیروهای وارده بوده است. با این که تهیه روکش چوبی و استفاده از آن جهت ساخت محصولات چوبی به اعصارو قرون بسیار دور بر میگردد ولی تکامل آن در قرون 17 و 18 میلادی به اوج خود رسیده است و از طرفی تا آن زمان هنوز تولید تخته چندلا
محصولات آن به صورت امروزی رواج نیافته بود و تنها از اواخر قرن نوزدهم بود که توسعه و تکمیل این صنعت آغاز گردید.
در زمینه ساخت تخته چندلا و محصولات آن می توان به ثبت اختراع جان مایو در سال 1865 میلادی درآمریکا و ویتوفسکی درسال 1884میلادی در چکسلواکی اشاره کرد. در این اختراعات، به انطباق و التصاق
اوراق نازک چوبی بر روی همدیگر اشاره کرده بودند که از نتیجه کار تختههائی بدست می آمد که از
چندین ورقه چوبی نازک که توسط غشاء نازکی از مواد اتصال دهنده و به هم فشرده تشکیل یافته بود. بعدهاایناختراعکاربردهایگستردهای یافت.
در چکسلواکی کارخانههای تهیه صندلی از ایننوع تخته برایکفصندلیبه مقدارزیاد استفاده کرد.بعدها استفاده از تخته لایه در تهیه انواع مبل،در و پنجره،
جعبه سازی، وسائل حملونقل، وسائل ورزشی که موضوع خمشپذیری و درعین حال سبکی و استحکام آن وسائل مطرح بود، بعنوان یک ماده غیرقابل رقابت رواج پیدا کرد. در طی جنگ جهانی اول به علت آنکه هنوز تهیه فلزات سبک مانند آلومینیم توسعه نیافته بود، استفاده از تخته لایه در تهیه هواپیماهای اولیه مرسوم بوده است.
در مورد صنایع روکشسازی از چوب، مصریان قدیم از هزاران سال پیش شناخت خوبی در این زمینه داشتند. تصاویری که از کارگاه های روکشسازی آن دوره در موزههای فرانسه و انگلستان وجود دارد نشان میدهد که اصول کار در این صنعت از چند هزارسال قبل تا کنون فرق زیادی نکرده است و امروزه نیز تقریباً اصول تهیه روکش از چوب همانست که در زمان قدیم متداول بوده است ولی تکنیک و ابزار کار عوض شده و پیشرفت زیادی در ساخت ماشینهای روکشسازی چوب به عمل آمده است.
در ایران تولید صنعتی تخته لایه و روکش و محصولات آنها سابقه طولانی ندارد و اولین کارخانه تولید روکش و تخته چند لادرسال 1334 (ه . ش) در شهر رشت آغاز به کار کرد و در حال حاضر تعدادی کارخانه
بزرگ و کوچک در این زمینه در کشوروجود دارند. معهذا این واحدها در حال حاضر از یک سو با کمبود مواد اولیه و از سوی دیگر با فرسودگی ماشینآلات و کهنگی تکنولوژی مورد استفاده مواجه میباشند .
چوب و فرآوردههای ترکیبی آن از دیرباز از اهمیت اقتصادی زیادی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه برخوردار بوده است. در حال حاضر با توجه به موارد استفاده متعدد از چوب و محدودیت منابع تولید، استفاده بهینه از آن امری ضروری بنظر میرسد.
مقدمه:
در مقدمه این گزارش ابتدا بررسی کوتاهی در زمینه خرما و درخت آن که از مواد اولیه محصول مورد نظر طرح به شمار می رود خواهیم داشت و سپس به بررسی در زمینه مصنوعات چوبی می پردازیم.
نخل خرما با نام علمی Phoenix dactilifera یکی از محصولات مهم در باغبانی کشور محسوب میشود. بر اساس آمار منتشر شده بیش از 180 هزار هکتار اراضی کشور زیر کشت این محصول میباشد و تعداد زیادی از استانهای کشور بویژه استانهای جنوبی به نوعی با کشت این محصول سروکار دارند. هر اصله درخت نخل در سال 15 تا 25 برگ تولید میکند. طول عمر برگ نخل با توجه به شرایط متفاوت اقلیمی، آبی و خاکی و روشهای داشت نخلستان بین3 تا 7سال میباشد. برگ های مسن وقتی که شروع به خشک شدن مینمایند از درخت خرما هرس و قطع میشوند. در طول یک سال قریب به 15 تا 25 برگ از یک درخت میبایست هرس شوند. افزون بر آن قاعده برگ و الیاف اطراف آن نیز میبایست حذف و هرس شوند(عمل تکریب). وزن متوسط هر برگ خرما 2 تا 3 کیلوگرم میباشد. بنابراین تعمیم این مقدار به چند میلیون اصله، حجم زیادی خواهد بود که در حال حاضر مدیریت صحیح و بهینهای در بهره برداری از این بقایا وجود ندارد. در حال حاضر در بسیاری از باغات خرما این بقایا سوزانده میشوند. در برخی مناطق نیز از برگ خرما جهت ساخت
سایهبان (Shade)، آلاچیق، بادشکن و پوشش نهالهای تازه کشت شده درختان میوه از جمله خرما استفاده می شود. انجام این پژوهش در جهت استفاده از ضایعات و بقایای نخلستانها در تولید خوراک دام، بستر تولید قارچ خوراکی، تولید کمپوست و کود گیاهی و خرد کردن و استفاده مستقیم جهت حفظ حاصل خیزی خاک باغ و همچنین استفاده از الیاف نخل جهت بسترهای کاشت و تکثیر در محیطهای گلخانهای نتایج مطلوبی را به همراه داشته است لذا ضرورت دارد مدیریت بقایای گیاهی در باغات مورد استفاده و ترویج قرار گیرد و از بروز خسارات زیست محیطی حاصل از روش های معمول جلوگیری شود.
در نواحی جنوب و جنوب غربی ایران سطح وسیعی از اراضی را نخلستانها به خود اختصاص دادهاند. اگر چه درخت خرما گیاهی همیشه سبز میباشد اما بطور میانگین بسته به شرایط نگهداری بعد از3 تا 7سال برگهای مسن آن خشکیده میشوند و میبایست از درخت حذف و هرس شوند.
در هر درخت خرما بسته به رقم و شرایط زراعی در طول سال حدود 15 تا 25 برگ خشک میشود که هر کدام بطور متوسط 1/5 تا 2/5 کیلوگرم وزن دارد. تعمیم این مقدار بقایای گیاهی به چند میلیون اصله نخل موجود در کشور رقم بزرگی بوده که نیاز به مدیریت بهره وری و استفاده بهینه را میطلبد. در حال حاضر نه تنها استفاده مطلوبی از این بقایا نمیشود بلکه بدلیل سوزاندن آنها توسط اغلب نخلکاران مشکلات زیست محیطی را نیز به همراه داشته است. طی سالهای اخیر استفاده از ضایعات درختان خرما در موارد متعددی گزارش شده است. استفاده از این ضایعات بعنوان بستر پرورش قارچ خوراکی بصورت موفقیتآمیزی توسط محققین زیادی گزارش گردیده و امروزه جایگاه تجاری پیدا نموده است. استفاده از یرگ درختان خرما
(قسمت انتهایی برگ) برای تولید غذای دام در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته است و نتایج مثبت این پژوهش توسط محققین مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر گزارش شده است. در این روش قسمت انتهایی برگهای درختان خرما پس از خرد شدن مورد غنی سازی قرار می گیرند که پس از مدتی نگهداری جهت تغذیه دام قابل استفاده خواهند شد. در سال های اخیر استفاده از ضایعات برگی خرما جهت تولید کمپوست نیز مورد توجه قرار گرفته است و تحقیقاتی در زمینه تهیه کمپوست از بقایای گیاهی در دست اجرا میباشد که تاکنون نتایج مطلوبی به همراه داشته است. در این تحقیق روشهای موجود و مطلوب در راستای بهرهوری مناسب از این ضایعات و جلوگیری از اثرات سوء زیست محیطی مورد بررسی قرار میگیرد.
روشهای متداول در نخلستانهای کشور:
هر ساله ضایعات و بقایای زیادی در سطح نخلستانها تولید میشود. بیشترین بقایا بعد از عملیات حذف برگهای خشک و دمبرگ ها و همچنین جداسازی الیاف در نتیجه عمل تخریب درختان خرما جمعآوری میشوند. از گذشته تا کنون در مناطق خرماخیز با توجه به نیاز ساکنان و کاربرد بقایا از آنها در موارد متعددی استفاده میشده است. شاید تا دو دهه قبل سرپناه درون باغات و حتی بخشی از منازل با استفاده از چوب تنه و برگ خرما با مهارتها و روشهای خاص خود ساخته میشد. چوب تنه درختان مسن نخل سقف بسیاری از خانههای روستایی را در مناطق خرماخیز تشکیل داده است. از طرف دیگر حصار بسیاری از چراگاه های موقت صحرایی و اطراف باغات با استفاده از برگ های ردیف شده خرما در کنار هم محدود و محصور میگردد. این موارد استفاده به دلیل ترویج فنآوری نوین کم رنگ و کاربرد خود را به جز در مواردی محدود از دست داده است.
استفاده عمده دیگر از ضایعات و بقایای خشک شده نخلستانها بعلت عدم وجود و رایج بودن سوختهای فسیلی در دهههای گذشته بکارگیری این بقایای به عنوان هیزم در ایجاد حرارت جهت طبخ غذا بویژه در مراسمات می باشد. اگرچه استفاده از آتش در موارد مختلف هنوز در میان مردم این نواحی رایج میباشد اما در همین خصوص نیز با وفور سوختهای فسیلی در سال های اخیر، کاربرد ضایعات به میزان زیادی محدود شده است. ایجاد بادشکن از جمله مواردی است که از زمانهای قدیم کاربرد داشته و اکنون نیز در حاشیه مزارع و باغات از آن استفاده میشود. همچنین ایجاد سایهبان و پوشش نهال درختان میوه با استفاده از برگ درختان خرما روش مرسوم و متداول در این مناطق میباشد، اما نکته مهم این است که بعد از پایان استفاده از برگ درختان خرما بعنوان بادشکن یا سایهبان مجدداً آنها را جمعآوری کرده و می سوزانند.