پروژه کارآفرینی پودر خون

مقدمه

در کشتار صنعتی حیوانات، به غیر از گوشت و فرآورده‌های اصلی، مواد جانبی بسیار مفید دیگری نیز موجود است که در صورت بهره‌برداری بهینه، نه‌تنها منجر به تولیدات جانبی می‌شود بلکه با توسعه و فروش آنها، هزینه‌ تولید گوشت و فرآورده‌های اصلی نیز کاهش خواهد یافت.

طی تحقیقی از Bentsson و Holmqvist [1] بین 7 تا 12 درصد از درآمد یک کشتارگاه از مواد جانبی حاصل می‌شود و این میزان در کشورهای صنعتی در حدود 32.5 درصد است و نکته قابل فکر این است که در کشورهای صنعتی اگر میزان درآمد حاصل از مواد جانبی کشتارگاه کمتر از 15 درصد کل درآمد باشد، تولید با سود همراه نخواهد شد.

همچنین خون کشتارگاهی اگر بازیافت نشود برای طبیعت بسیار مشکل ساز خواهد بود چرا که سریع آلودگی را جذب کرده و باعث شیوع بیماری می‌شود. از طرفی به دلیل دارا بودن نیتروژن بالا (به دلیل پروتئین بالای خون)، باعث تغییر در اکوسیستم محل می‌شود.

در این گزارش سعی شده است که به مراحل طراحی کارخانه پودر خون پرداخته شود تا امکان تولید آن بر اساس اطلاعات در دسترس بررسی شود. اطلاعاتی که عموما تحقیقاتی بوده و از منابع مختلفی از جمله وزارت صنایع، اداره گمرک و یا مصاحبه با کارشناسان مربوطه و  همچنین مقالاتی که توسط سازمان های تحقیقاتی بین المللی از جمله FAO (سازمان خوار و بار جهانی) بدست آمده است.

الف - معرفی و شناخت محصول

خون دام ی هاکشتاری که در کشتارگاهها ذبح می‏شود پس از جمع‏آوری و خشک کردن به عنوان آرد خون مصرف می‏شود. خون، در بین مواد مازاد حاصله از کشتارگاه منبع خوبی از پروتئین می‌باشد. آنچه که تولید آرد خون مهم است و کیفیت آن را بشدت تحت تاثیر قرار می‏دهد، جمع‏آوری خون و روش تهیه آرد خون است که مستلزم وسائل و تجهیزات کافی بوده و بایستی در شرایط کاملا بهداشتی انجام پذیرد و بعبارت دیگر تنها در کشتارگاههای مجهز می‏شود چنین عملیاتی را انجام داد. از همه حیوانات خون گرم، میتوان پودر خون تهیه کرد ولی معمولا خونی که در ایران از کشتارگاه های دام جمع آوری میشود، از گاو و گوسفند و احیانا بز و شتر میباشد که البته در کشورهای دیگر، دام‌های همچون خوک، شترمرغ و دیگر حیوانات پرورشی نیز به آنها افزوده می‌گردند.

رنگ پودر خون از قرمز تیره تا قهوه ای تیره متغیر است. این محصول دارای بوی مخصوص بخود میباشد و باید عاری از بوهای غیر عادی فساد و گندیدگی باشد. اندازه ذرات این محصول طبق استاندارد ملی ایران باید بگونه ای باشند که از الک 2.8 میلیمتر عبور کنند.

این محصول برای حیوانات چندان دلچسب نیست و باید طی دوره چند ماهه ای دام را نسبت به آن عادت داد. این محصول نسبت به بقیه منابع پروتئین های حیوانی از سطح اسیدآمینه پایینتری برخوردار است. پودر خون به دو نوع دامی و طیوری تقسیم بندی میشود. که ویژگی های شیمیایی مجاز هر یک برگرفته از استاندارد ملی 1366 در جدول منعکس شده است.

پودر خون از میزان بسیار بالایی از سطح پروتئین برخوردار است، آنقدر بالا که با استفاده زیاد از آن به عنوان کود خاک، گیاه را میسوزاند. امروزه ثابت شده است پودر خون میتواند به عنوان یکی از منابع پروتئین جایگزین رده پایینتری برای کالاهای مشابه خود در تغذیه غذای گاو شیری، گاو گوشتی، گوسفند، کرم ابریشم، خوک و گراز، بوقلمون و همچنین مرغ باشد. از آن جهت ان را رده پایین تر میگویند چون نسبت به پودر ماهی و پودر گوشت اسید آمینه کمتری دارد.

لازم به ذکر است که 80.5 درصد از خون یک گاو را آب، 17.8 درصد پروتئین و 0.1 درصد آن را چربی تشکیل می‌دهد.

دو بخش اصلی خون پلاسما و خون چگال(مجموعه‌ی گلبول‌های قرمز خون که به اصطلاح به آن dense blood یا corpuscles نیز می‌گویند) می‌باشند که با ثابت ماندن خون در یک محل این دو بخش از هم جدا می‌شوند. بیشترین میزان پروتئین در بخش چگال خون قرار دارد. در جدول زیر مشخصات اصلی این دو بخش را ملاحظه می‌فرمایید:

(جداول در فایل اصلی موجود است)
 

در حالت طبیعی، حدود 60 تا 70 درصد از خون را پلاسما تشکیل می‌دهد که البته در روش‌های صنعتی حداکثر 50 تا 55 درصد خون را می‌توان به عنوان پلاسما استخراج نمود.

نام تجاری محصول

گرچه گاهی به این محصول آرد خون یا حتی پفک خون نیز گفته میشود ولی عنوان تجاری اصلی این محصول در ایران همان پودر خون است و در دنیا این محصول را با نام Blood meal (خوراک خون) می شناسند، گفتنی است به این محصول Blood Flour (آرد خون) یا حتی Blood Powder نیز گفته میشود ولی تقریبا در تمامی دنیا با همان عنوان blood meal مبادله میشود.

شماره تعرفه گمرکی و کد محصول Isic

به طور مستقیم برای پودر خون در لیست ISIC 3 کدی در نظر گرفته نشده است. اما نزدیک ترین گزینه برای این محصول کد 1511 تحت کلاس"Production, processing and preserving of meat and meat products" میباشد

بسیاری از کشور های دنیا برای این محصول به طور مجزا شماره تعرفه گمرکی در نظر نگرفته اند. لذا احتمالا تحت همان عنوان 2301.10 اقدام به ترخیص کالا میکنند.

کاربرد پودر خون

از آنجائیکه مصرف پروتئینهای نباتی در جیره غذائی دام و طیور به تنهائی از لحاظ تعادل اسیدهای آمینه گاهی با اشکالاتی مواجه می‏شود بنابراین باید از منابع پروتئین حیوانی مختلف از جمله آرد گوشت در جیره غذائی دام و طیور استفاده نمود. تجربه ثابت کرده است که استفاده از این گونه منابع از لحاظ اقتصادی نیز مقرون به صرفه است. البته این محصول بعد از پودر ماهی از اولیت دوم برخوردار است چرا که از سطح اسید آمینه پایینتری نسبت به بقیه منابع پروتئین حیوانی در تغذیه دام و طیور دارد و باید برای جبران این موضوع، پودر خون را با مواد مغذی دیگری ترکیب کرد.

در حال حاضر این محصول در صنعت مرغداری که دومین صنعت کشور می باشد، مصرف دارد و میتواند تا 2   درصد از ماده تشکیل دهنده دانه مرغ گوشتی را در بر گیرد. البته استفاده از این ماده به 5-6 درصد محدود است چرا که برای دام رغبتی به خوردن آن نشان نخواهد داد. به همین منظور گفته میشود استفاده از پودر خون در غذای دام عموما نیاز به یک دوره چند ماهه دارد که بتوان در آن دوره دام را نسبت به طعم آن عادت داد.

همواره باید خون را قبل از آنکه به استفاده موجودات زنده برسد حرارت داد تا از انتقال بیماری بین حیوانات جلوگیری شود. خون خام (خون تازه) نباید قبل از آنکه به مدت 15 دقیقه در دمای 100 درجه حرارت ببیند مورد استفاده قرار گیرد.

البته استفاده از این محصول برای تغذیه خاک در صنعت کشاورزی نیز کمابیش رواج دارد. به طور کلی به کود هایی که از بقایای موجودات زنده بوجود آمده اند، Organic Fertilizer گفته میشود. پودر خون نیز به عنوان کود ارگانیک با سطح نیتروژن بالا کاربرد دارد. البته در صورتی که از آن بیشتر از میزان مصرف گردد باعث سوختن گیاهان در اثر مجاورت با آمونیاک بالا میشود. این محصول به طور کامل در آب حل میشود و میتواند به عنوان کود مایع نیز مورد استفاده قرارگیرد.

یکی از مزایای پودر خون این است که این محصول باعث انتقال بیماری جنون گاوی نمی‌شود، لذا با داشتن پروتئین بالا در زمان بحران BSE، پودر خون به همراه دیگر مکمل‌ها، جایگزین مناسبی برای پودر گوشت محسوب می‌شود. در زیر جدول مربوط به مقررات مصرف فرآورده‌های پروتئینی برای خوراک دام در اتحادیه اروپا و انگلستان می‌باشد.(بر اساس مفاد کمیسیون 381/94)