خلاصه گزارش :
مجری :
محل اجرا :
کل هزینه سرمایه گذاری طرح : ٢/٧۶۴١ میلیون ریال سرمایه ثابت : ١/٧۶١٢ میلیون ریال سرمایه جاری : ١/٢٠٠ میلیون ریال
پیش بینی مدت باپرداخت تسهیلات بلند مدت : ۶ سال پیش بینی مدت باپرداخت تسهیلات کوتاه مدت : ٢ سال
اشتغال مستقیم طرح : ٧۶ نفر (١٧ نفر دائم و ٠۵ نفر فصلی )
نسبتهای سرمایه گذاری
بانک : ۵/٧۶%
متقاضی : ۵/٣٠%
جمع آوری و محصول برداری گیاهان دارویی
نکات لازم در بهره برداری گیاهان دارویی
تعداد گیاهانی که امروزه به عنوان گیاه دارویی مورد استفاده قرار می گیرد بسیار
زیاد است ولی تنها عده ای از این گیاهان در فا رماکوپه ها و کتب دارویی به عنوان
دارویی یا افیسینال قلمداد میشود و در بین این تعداد تنها گیاهانی که دارای اثر درمانی
مهم هستند و یا مواد موثر خاصی دارند به علت مصارف زیادی که دارند به طور انبوه
پرورش داده میشوند.
پرورش گونه های دیگراز این گیاهان که دارویی نیستند، جون در طب عوام مورد
توجه است معمول میباشد .بهره برداری از گیاهان دارویی خودرو و همجنین پرورش
آنها بایستی متناسب با میزان احتیاجات سالانه یک ناحیه صورت میگیرد زیرا اگر بیش از
حد مورد نیاز بهره برداری یا کشت شود ، باعث میشود به علت عدم مصرف در
انبارها باقی بماند و در نتیجه غالب آنها که حاوی اسانس میباشد ، خواص درمانی خود
را به خاطر از دست دادن اسانس از دست می دهند و تنها مخارج بیهودهای صرف
تهیه آنها میگردد.
نکات فنی در جمع آوری و محصول برداری گیاهان دارویی
مواد متشکله اندامهای یک گیاه بسیار متفاوت است و تنها قسمتهای بخصوصی از گیاه
برای تهیه دارو مورد استفاده قرار میگیرد .باید توجه داشت که میزان مواد موثر در
اندامهای گیاه ثابت نیست و متناسب با کیفیت رشد گیاه تغییر میکند. جمع آوری گیاهان
دارویی در زمانی که گیاه دارای حداکثر میزان مواد موثره است باید انجام گیرد زیرا
میزان مواد موثره گیاه در طول سال و حتی در ساعات یک روزه متغیر است .
به عنوان مثال کورم سورنجان در پاییز فاقد مواد تلخ و عاری کلشی سین است و در
عوض دارای مقادیر زیادی نشاسته میباشد، در صورتی که در فصل بهار و اوایل تابستان
کورم گیاه دارای مزه تلخ و حداکثر مقدار ماده مو.ثره کلشی سین بوده و جهت رفع
نقرس جمع اوری میشود و یا در گیاه بذالبنج میزان الکالوئید آن در فصل زمستان
کمتر از تابستان میباشد و میوه شوکران که دارای 3 در صد الکالوئید کونیین میباشد که
در هنگام رسیدن میوه مقدار آن به درصد میرسد.
در مورد اهمیت ساعات مختلف روز در امر جمع اوری گیاه ،میتوان برگهای گل
انگشتانه را در نظر گرفت که مقدار گلیکوزید آن بعد از ظهر بیشتر از صبح میباشد و یا
برگهای بید که میزان گلیکوزیدهای آن در روز بیشتر از ساعات شب میباشد. مثال قابل
توجه دیگر در مورد خانواده سیب زمینی است که میزان آلکالوئیدهای آنها در هنگام
صبح بیش از بعد از ظهر است. نکته مهم در مورد گیاهان اسانس دار است که برداشت
آنها باید در صبح زود انجام گیرد یعنی درست در زمانی که خورشید از روی برگها
شبنم را خشک میکند چون در این زمان میزان اسانس بالا میباشد . در صورتی که در
طی روز بر اثر نور خورشید واکنشهای شیمیایی در گیاه انجام میگیرد و مقدار اسانس
کم خواهد شد. علاوه بر این باید سعی شود که محصول برداری در یک روز صاف
انجام گیرد.
زمان برداشت اندامهای مختلف گیاهان داروئی:
معمولا به استثنای عده ای از گیاهان که محصول برداری آنها تابع شرایط خاصی میباشد،
بقیه اندامها را در مواقع زیر بهره برداری مینمایند:
الف) ریشه :
اندامهای زیر زمینی به خصوص ریشه و ریزوم ها را بطور کلی در اواخر پاییز(زمان
استراحت گیاه ) محصول برداری مینمایند. ولی باید توجه داشت بهره برداری ریشه ها
بر حسب گیاه یکساله، دو ساله و چند ساله فرق میکند:
ریشه و ریزیوم گیاهان یکساله، قبل از گل دادن گیاه و ریشه و ریزوم گیاه د سواله، بعد
از پایان رشد و نمو سال اول (در پاییز و اواخر زمستان، و ریشه و ریزوم گیاهان چند
ساله یا دایمی هم در بهار قبل از رشد و نمو گیاه و هم در پاییز بعد از پایان رشد و
نمو گیاه (در سال دوم به بعد ) محصول برداری می شوند. در بهرهبرداری از ریشه
گیاهان همواره باید توجه داشت که انواع سخت و جوبی شده یا تیره رنگ و فاسد و
تو خالی جمع آوری نشود و ریشه درختان و درختجه های دارویی را در پاییز یا زمستان
از زمین خارج میسازند.
معمولا ریشه هایی که پوست آنها مصرف دارویی دارد باید زمانی که قسمت مرکزی
ریشه رشد کرده و سخت شده است بهره برداری شود. بعلاوه بایستی ریشه گیاه در
مرحله ای باشد که پوست آن رشد قابل ملا حظه ای پیدا نموده باشد تا جدا کردن آن
از قسمت سخت و چوبی شده به راحتی مقد ور گردد.
بنابراین اگر برداشت ریشه ها و ریزومها زودتر از موعد انجام گیرد ریشه ها و
ریزومها، گوشتی و اسفنجی شکل بوده و در اثر خشک شدن به سرعت خرد شده و
کیفییت خود را از دست می دهند و اگر دیرترجمع آوری شوند سخت و غیر قابل
استفاده خواهند شد .
پوست :
پوست گیاهان دارویی را هم در بهار ( قبل از شروع فعالیت های گیاهی ) و هم در پاییز
برداشت میکنند. معمولا پوست ریشه و ساقه های نسبتا مسن ارزش بیشتری دارند.
پوست، ریشه و ساقه گیاهان دارویی اگر دارایی مواد رزینی باشد باید در بهار (یعنی
هنگام شروع جریان شیره گیاهی) از قسمت میانی (چوبی) جداسازی میشوند.
ج) پیاز :
برگهای گیاهان علفی و یک ساله باید خیلی زود و قبل از پیر شدن برگهای آن،چیده
شوند.برگهای گیاهان دو ساله باید در سال دوم برداشت شود. باید توجه کرد که
محصول برداری باید در صبح و در هوای خشک و بدون شبنم انجام گیرد . برگ
درختان دارویی از زمان ظاهر شدن گلها تا رسیدن کامل میوه بایستی چیده شوند .
برگ گیاهان اسانس دار در زمان گل دادن چیده میشود. ساقه برگ دار گیاهان علفی
پس از رشد کامل برگها و کمی قبل از ظاهر شدن گلها چیده میشود. برگهای بدون
اسانس در صورتی که دارای پهنک و برگ باشند کمی قبل از ظاهر شدن گلها چیده
میشوند. در مورد گیاهانی که در طول زمستان هم رشد میکنند میتوان دو مرتبه
محصول برداری کرد.نکته مهم در مورد بعضی گیاهان یک ساله مثل ریحان و گاوزبان
اینکه نباید برگهای آنها را تا نزدیک زمین محصول برداری نمود چون برگهای پایین
مجددا" رشد نموده لذا میتوان عمل محصول برداری را در طول تابستان چندین بار
تکرار نمود.
د) گل :
قبل از باز شدن یعنی در زمانی که عمل آمیزش در شرف انجام شدن است یا بلافاصله
بعد از باز شدن در هنگام صبح بعد از تبخیر شبنم چیده میشود.چند استثنا،: بنفشه سه
رنگ و بنفشه معطر باید پس از شکفتن کامل گل و در شرایط خاص محصول برداری
شود.
در برخی گیاهان مثل گل سرخ،افسنطین،انواع تمشک،زالزالک به صورت غنچه یا شکفته
برداشت میشوند. سر شاخه گلدار برخی گیاهان معطر و اسانس دار مثل
آویشن،زوفا و ریحان وقتی گل در شرف شکفته شدن کامل میباشد برداشت میشود.
ه ) میوه :
میوه به دو صورت وجود دارد :
آبدار: اگر به حالت تازه مصرف داشته باشد باید بعد از رسیدن کامل برداشت شود.
خشک: قبل از خارج شدن دانه برداشت میشود.
میوهای اسانس دار(رازیانه،انیسون،زیره و ...) باید در پاییز به صورت کاملا خشک
برداشت شوند به این صور ت که سر شاخه میوه دار را قطع کرده و بر روی پارچه
تمیزی تکان میدهیم.